تلسکوپ فضایی اسپیتزر در ۲۵ اوت ۲۰۰۳ و همراه با موشک دلتا ۲، از سکوی پرتاب کیپ کاناورال، واقع در ایالات متحده آمریکا پرتاب شد. اسپیتزر یک تلسکوپ فضایی در طول موج مادون قرمز است. پروژه ای 800 میلیون دلاری که از موفق ترین ماموریت های فضایی تا به امروز به شمار می آید. مداری که اسپیتزر دنبال می‌کند مدار معمول زمین‌مرکز نیست بلکه یک مدار خورشیدمرکز است و در نتیجه این تلسکوپ سالانه ۰٫۱ واحد نجومی از زمین دور می‌شود.
تلسکوپ فضایی Spitzer هم اکنون در مدار خورشید در حال گردش است و بیش از 100 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد. نکته ی شگفت انگیز راجع به این تلسکوپ این است که ابزار های کاوشگر آن از 456- درجه ی فارنهایت (271- درجه ی سیلسیوس) تا 404-درجه ی فارنهایت (242-درجه ی سیلسیوس ) کاهش دما می یابند. مهم تر از همه این که دماهای ذکر شده ، با این حال که از دمای یک تکه یخ هم کم ترند، برای کاوشگر های وابسته به اشعه ی فروسرخ Spitzer کافی می باشند.
متنی که می خوانید، گزارشی از یک مصاحبه ی داغ با Spitzer است!
Spitzer : من که احساس سرما نمی کنم .هنوز باید بیش از این سرد شوم تا دو عدد از کانال های کاوشگر مادون قرمز من به کار ادامه دهند.
گزارشگر: چرا تلسكوپ هاي وابسته به اشعه ي فروسرخ بايد سرد نگه داشته شوند؟
Spitzer : سؤال خوبي بود. بايد ياد آوري كنم كه اشعه هاي فروسرخ به وسيله ي دماي بالا توليد مي شوند . بنابر اين مهندسين طراح ساختمان مرا طوري طراحي كرده اند كه دما در آن بسيار كم باشد. به اين ترتيب آنها اطمينان خواهند داشت كه من تنها اشعه هاي فروسرخي را كه از اجرام سماوي ساطع مي شوند ، اندازه گيري مي كنم.
اين دليل مشابهي است كه چرا من به دور خورشيد و بسيار بسیار دور از زمين در حركت هستم ، و چرا سايه بان خورشيدي بزرگي دارم . همه ي اين ها دست به دست هم مي دهند تا دماي من در سطح پاييني نگه داشته شود.
گزارشگر: Spitzer ، مهم ترين دليل طراحي و ساخت خود را براي ما توضيح بده.
Spitzer : در واقع مهم ترين ماموريت من كاوش بر روي سياره هاي برون خورشيدي (فراخورشیدی) است، سياره هايي كه در مدار ستارگاني به جز خورشيد در حال حركت هستند.
مايل به تعريف از خود نيستم، اما من اولين تلسكوپي هستم كه امواج واضحي را از سياره هاي برون خورشيدي دريافت كردم.هم چنين براي اولين بار اين امواج دريافت شده را تجزيه و به صورت طيف در آوردم.متاسفم اما براي توضيح بهتر بايد كمي تخصصي صحبت كنم.
همان طور كه رنگين كمان داراي طيف هاي مختلفي است ، يك طيف نور نيز از امواج مختلفي تشكيل تشكيل شده.
سيستم هايي كه بر روي من نصب شده اند ، مرا قادر مي سازند كه اين امواج دريافت شده را به طول موج هاي مختلف فروسرخ تبديل كنم .اين اطلاعات طيفي چيز هاي زيادي را در رابطه با اتمسفر سيارات برون خورشيدي در اختيار انسان ها قرار مي دهند.
گزارشگر: تا كنون چه اطلاعاتي راجع به اين سياره ها كسب كرده اي؟
Spitzer: من متوجه شدم ، گاز هايي كه از سيارات برون خورشيدي به ما مي رسند،( كه مشتري داغ نام دارند)دماي يكساني ندارند. برخي از آنها به داغي آتش و برخي به سردي يخ هستند .
از جمله ديگر كارهاي من تهيه ي اولين نقشه ي دمايي از يك سياه ي برون خورشيدي بود. من هم چنين تفاوت شگفت انگيزي را در مدار يكي از اين سيارات پيدا كردم . اين سياره مداري دارد كه به وسيله ي آن در بازه اي از زمان به مقدار زيادي به ستاره ي خود نزديك مي شود و در بازه ي زماني ديگر در موقعييتي شبيه به زمين نسبت به ستاره ي خود قرار مي گيرد.
گزارشگر: به نظر مي رسد به سياره ها علاقه ي زيادي داري .
Spitzer : خوب، در واقع بايد بگويم كه من از ابتدا براي كاوش سیاره هاي برون خورشيدي طراحي نشده ام .
و به طور حتم براي خودم هم تا حد زيادي شگفت انگيز بود كه اين توانايي جالب را داشته باشم . بايد بگويم كه من هميشه چيز تازه اي در رابطه با پيش سياره ها ارائه خواهم داد . من به دليل داشتن چشم هاي حساس به اشعه ي فروسرخ ، قادر به تشخيص اجرام داغ و غبار مانندي هستم كه در اطراف ستاره هاي جوان به عنوان پيش سياره در حال شكل گيري هستند.در واقع من هزاران پيش سياره را كه در فاصله هاي بسيار دوري واقع شده اند مشاهده كردم. نكته ي جالب اين است كه اين پيش سيارات در مدار همه ي انواع ستاره تشكيل مي شوند . از جمله آنهايي كه مرده اند ، ستاره هاي دو تايي (دو قلو) و حتي ستارگاني كه به كوچكي زمين هستند. در نهايت بايد گفت ، مراحل پيدايش سياره ها در كهكشان ما و يا حتي در كيهان تا حدودي به راحتي طي مي شود.
گزارشگر: آيا اين بدين معناست كه موجودات فضايي مي توانند همه جا وجود داشته باشند ؟
Spitzer : من نمي توانم جواب قانع كننده ي خوبي براي اين سؤال داشته باشم. بله، فراگيري و كاوش پيش سياره ها به ما نشان مي دهد كه سياره هاي خاكي زمين مانند زياد هستند ، اما ما اطلاعي از وجود حيات در آنها نداريم . البته به ياد داشته باشيد تا كنون سياره اي كه كاملاً شبيه زمين باشد، كشف نشده است.
اين سياره بايد دنياي خاكي باشد كه در دور دست ها به دور ستاره اي مانند خورشيد ما در حركت است و دماي آن به گونه اي است كه براي تشكيل دريا ها و درياچه ها مناسب است.
كاوش اين سيارات بر عهده ي كپلر است.
نمونه ای از عکس های گرفته شده توسط کاوشگر فضایی Spitzer
گزارشگر: آيا تا كنون به جز سياره ها و پيش سياره ها در كاوش چيز ديگري هم بوده اي؟
Spitzer : اوه ، بله . من دنباله دارهای منظومه ي شمسي ، دورترين كهكشان هاي شناخته شده و هر چيز موجود در بين آنها را رصد كرده ام. من واقعاً به خاطر مشاهده ي هزاران سياهچاله اي كه میلیاردها سال نوري از ما فاصله دارند شگفت زده هستم. منجمان از حضور اين سياهچاله ها آگاه بودند ، چرا كه آنها امواج را در فضا ساطع مي كردند. اما اين اجرام در بين توده هايي از غبار محبوس بودند. اينجاست كه بخش عظيمي از توانايي هاي من آشكار مي شوند. چشم هاي حساس به مادون قرمز من ، بر خلاف چشم هاي شما انسان ها ، حتي در گرد و غبار قادر به ديدن است. بدين ترتيب من توانايي آن را داشتم كه تعداد زيادي از اين سياهچاله ها ي گم شده را پيدا كنم.
گزارشگر: آيا كشف ديگري هم داري كه ذكر نكرده باشي؟
Spitzer: كشفيات زیادي هستند كه نام برده نشدند . اما من به طور حتم به خاطر تهيه ي نوار عكس از رديف كهكشان راه شيري به خود افتخار مي كنم. بايد بگويم كه اين عكس ها در هنگام چاپ شدن فوق العاده به نظر مي رسند.شما در اين عكس ها مي توانيد مركز كهكشان راه شيري را كه با ستارگان و غبار ها در تعامل بار الكتريكي است ببينيد. اين عكس ها پر از هرج و مرج هستند و تا كنون هيچ نور موجودي قادر به گريز از آنها نبوده است.
اين رصد ها نه تنها خارق العاده به نظر مي رسند ، بلكه به منجم ها كمك کردند كه نقشه ي كهكشان راه شيري را بازسازي كنند . نقشه ي جديد تنها دو بازو از ستاره ها را به جاي چهار بازوي سابق نشان مي دهد ، و اين واقعا شگفت انگيز است.
گزارشگر : در نهايت چه چيزي در پشت ماجرا پنهان شده است؟
Spitzer : خوب ، در واقع من همواره به دنبال ماموريت هاي داغ بوده ام . در حال حاضر تنها دو عدد از كانال ها ي فروسرخ من در حال كار هستند. بنا براين براي جست و جوي بخش عظيم تري از فضا زمان بيشتري خواهم داشت.بدين ترتيب من به ستاره شناسان كمك خواهم كرد كه به بسياري از سوال هايشان در رابطه با فضاي گسترده پاسخ دهند . چيزي كه تا پيش از اين زماني براي رسيدگي به آن نبوده است.
گزارشگر: آیا می توانی تعدادی از ماموریت های خاصی را که در حال حاضر بر روی انجام آن ها کار می کنی نام ببری؟
Spitzer: من به کاوش سیاره های برون خورشیدی ادامه خواهم داد ، هم چنین ((مشتری داغ)) که پش بینی می شود. من هم چنین فضای دوردست را درپی یافتن دور ترین اجرام سماوی خواهم کاوید، هزاران شهاب سنگ نزدیک به منظومه ی شمسی را بررسی کرده و اولین نقشه ی دقیق را از اندازه های آن تهیه خواهم کرد. این اطلاعات ما را از برخورد های احتمالی شهاب سنگ های بزرگ به زمین ، باخبر می سازد.
گزارشگر: هنوز هم عکس های زیبا تهیه می کنی؟
Spitzer : به نظر شما عکس های من زیباست ؟ متشکرم! بله هنوز عکس های زیبایی می گیرم. به طور مثال امواج در یافتی از سحابی های تولد ستارگان نمونه های خوبی هستند. عکس هایی که از این سحابی ها تهیه می شوند، جذبه ی فوق العاده ای دارند.
گزارشگر: حرف آخر.......؟
Spitzer : با گذشت سال های هیجان انگیزی که تا کنون طی کرده ام، هنوز به دنبال ماجراجویی بیشتری هستم. جا دارد از همه ی دانشمندان و مهندسانی که ماموریت من را با تلاش و کوشش زیاد به ماموریتی موفقیت آمیز تبدیل کردند ، تشکر کنم.
و در آخر، اگر هر کدام از طرفداران من مایل به کسب اطلاعات بیشتر هستند، می توانند به سایت زیرمراجه کنند.
www.Spitzer.caltech.edu/Spitzer
ترجمه پگاه شاملو از سایت رسمی ناسا