یکی از راههای بیان مختصات اجرام سماوی از جمله ماه ٬استفاده از مولفه های سمت وارتفاع می باشد.بنابراین با داشتن سمت وارتفاع دقیق هر جرم می توان آنراموقعیت یابی و مشاهده نمود. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد دانستن مکان مبدا ودر واقع شروع سمت وارتفاع می باشدبه بیان دیگرباید نقطه صفر مختصات سمت وارتفاع مشخص باشد.با داشتن یک افق مناسب وداشتن یک تراز وضعیت نقطه شروع مختصات ارتفاعروشن است ٬همان طور که می دانید ارتفاع نقطه ای در افق ٬صفر وارتفاع بالاترین نقطه بالای سربرابر با 90 درجه است.اینکارها دقت خاص خود را می طلبد وداشتن مقداری تجربه لازم است.
اینک می پردازیم به مسئله رویت ماه نو در روز.در روشی که اکنون بیان خواهد شد تنها با توجه به ارتفاع ماه وخورشید می توان به شکار ماه نو پرداخت وبجز برای محاسبه در نرم افزار دیگر احتیاجی به دانستن سمت نیست.
وسایل لازم:
1- تلسکوپ یا دوربین دوچشمی که مجهز به فیلتر مشاهده خورشید است (تنها هدف این است که بتوانید با روشی ایمن خورشید را در وسط میدان دید قرار داد) سه پایه آن باید بگونه ای باشد که بتواند اندازه ارتفاع را نشان دهد وبتوان آنرا بگونه ای قفل کرد که مختصات سمت آن تغییر نکند یعنی در جهت چپ وراست سوی آن تغییر نکند فقط بتواند بالا وپایین رود.
2- نرم افزاری برای محاسبه ارتفاع وسمت ماه وخورشید مانند نرم افزار MOON CALC یا استاری نایت.
3- کلاه مناسب .بیاد داشته باشید که رصد را هنگام روز ودر آفتاب انجام می دهید.
برای شروع کار یک زمان برای مثال ساعت یک بعد از ظهر انتخاب می شود (این زمان باید بعد از زمان اذان ظهر محلی باشد.).در همین زمان تلسکوپ یا دوربین خود را به سوی خورشید نشانه روی کنید به شکلی که در وسط میدان دید قرار بگیرد ٬فیلتر یادتان نرود. حال ارتفاعی که سه پایه نشان می دهد را یاداشت کنید.اینک با احتیاط سه پایه رابگونه ای قفل کنید که سمت آن تغییر نکند.
مختصات مکان و تاریخ رصد را به نرم افزار بدهید .با دادن ساعت 13 به نرم افزار سمت وارتفاع خورشید را یادداشت کنید. بکمک نرم افزاربا جلو بردن زمان٬ زمانی را پیدا کنید که سمت ماه با همان سمت خورشید برابر می شود.(با توجه به اینکه ماه سمت چپ خورشید است همواره آنرا تعقیب می کند وبعد از چند دقیقه سمت آن با سمت خورشید برابر می شود.)در این زمان ارتفاع ماه را یاداشت کنید.بنابراین اگر در این زمان به اندازه اختلاف ارتفاع خورشید (ارتفاعی که سه پایه نشان میدهد) وارتفاع ماه که نرم افزار نشان میدهد سر تلسکوپ یا دوربین را پایین بیاورید (بدون آن که سمت تلسکوپ تغییر کند)می توان انتظارداشت که ماه خود از سمت چپ به میدان دید وارد شده ومی توان آنرا شکار کرد٬ اگر تمام اعداد محاسبه شده درست باشندواشتباهی درکار نباشد ماه در این زمان در وسط میدان دید خواهد بود.می توان جستجوی ماه را 2تا 3 دقیقه قبل از زمان مورد نظر شروع وبه همین میزان بعد از زمان مورد نظر ادامه داد.واضح است که هرچه میدان دید وسیله مورد استفاده بیشتر باشد این بازه زمانی بیشتر است.اگر نتوانستید ماه را ببینید ناامید نشوید.
بعد از چند دقیقه استراحت با نشانه روی مجدد به سوی خورشید مراحل بالا را تکرار کنید مثلا" ساعت 14 را انتخاب کرده تلسکوپ را به سوی خورشید هدایت کنید بکمک نرم افزار با جلو بردن زمان٬ زمانی را پیدا کنید که سمت ماه با سمت خورشید برابر شود سر تلسکوپ را به اندازه اختلاف ارتفاع ماه وخورشید پایین آورده وبه جستجوی ماه در میدان دید بپردازید.شما تازمان غروب احتمالا" تا سه مرتبه دیگر می توانیدعملیات جستجو را تکرار کنید.
پیشنهاد می کنیم برای حداکثر استفاده از زمان٬ ارتفاع وسمت ماه وخورشید را از قبل درزمان های مناسب رصد(بهتر است انتخاب زمان به گونه ای باشد که بعد از اتمام رصد اول چند دقیقه استراحت کنید) یاداشت نمایید. شاید متوجه شده باشید که رصد به این روش را تا زمانی می توانید ادامه دهید که شرایط آن مهیا باشد بنابراین بعد از مدتی نمی توانید این روش را انجام دهید.در کنار انجام رصدها به یک محاسبه برای استفاده از روشی دیگر احتیاج دارید.
مدت زمان مکث هلال یعنی فاصله زمانی بین غروب خورشید وماه را بکمک نرم افزار پیدا کنید.بر طبق رصدهای انجام شده بهترین زمان رصد ماه نو٬ زمانی است که به اندازه چهار نهم از این زمان گذشته باشد در این زمان خورشید چند درجه زیر افق رفته و تاریکی آسمان برای مشاهده ماه نو مناسب تر شده است.با پیدا کردن این لحظه(چهار نهم مدت مکث هلال بعد از زمان غروب خورشید) بکمک نرم افزارسمت وارتفاع ماه را پیدا کرده ویاداشت کنید.اینک در نرم افزار زمان را آنقدر به عقب برگردانید تا سمت خورشید برابر با آن سمت شود.عملا" در این زمان که نرم افزار نشان می دهد سمت خورشید را در افق بکمک عوارض طبیعی مانند کوه یا درخت یا هر جسم دوری علامت گذاری کنید .سپس در لحظه ای که ماه در بهترین زمان رصدی است(چهار نهم مدت مکث هلال بعد از زمان غروب خورشید )تلسکوپ را در سمت همان علامتی که در افق گذاشته اید و همان ارتفاعی که محاسبه کرده اید قرار داده وبدون احتیاج به چرخاندن در سمت وارتفاع به جستجوی هلال درون میدان دید تلسکوپ یا دوربین بپردازید.
منبع : هفت آسمان