بر اساس تحقیقات گذشته، پیش از سفر جیمز کامرون به عمق 11 کیلومتری اقیانوس، زمین‌شناسان می‌دانستند گودال ماریانا نتیجه فرورانش و وجود گسل‌های اقیانوسی است و می‌تواند باعث ایجاد زلزله‌های 8.5 ریشتری و سونامی در اقیانوس آرام شود.
ماه گذشته جیمز کامرون با سفر به ژرف‌ترین نقطه گودال ماریانا تیتر اول بسیاری از رسانه‌ها را به خود اختصاص داد. او یکی از سه انسانی است که تاکنون به این اعماق پا گذاشته‌اند و تنها فردیست که به اندازه کافی فرصت برای تماشای محیط اطراف خود داشته است. شاید او و تیم همکارانش روزی بتوانند رازهای حیات در این منطقه را فاش کنند اما پیش از آنها زمین‌شناسان حرف‌های شنیدنی بسیاری در مورد این گودال دارند.
بر طبق گزارش نشنال جئوگرافیک، جیمز کامرون کارگردان شناخته شده هالیوود که در حال حاضر یکی از کاوشگران جامعه نشنال جئوگرافیک است، موفق شد به کمک زیردریایی تک‌سرنشین دیپ‌سی چلنجر تا عمق 11 کیلومتری شکاف ماریانا پایین برود و به سطح آب برگردد.
کامرون و اعضای تیمش امیدوارند بتوانند حیات دریایی ساکن اعماق این شکاف را بهتر بشناسند اما پیش از آنها زمین‌شناسان عامل شکل‌گیری گودال ماریانا و اینکه چرا به عمیق‌ترین نقطه جهان تبدیل شده را کشف کرده‌اند.
گدازه‌های ماقبل تاریخ این شکاف را شکل داده است
شکاف ماریانا بیش از اینکه یک شکاف باریک ناشی از فاصله گرفتن صفحات تکتونیک از یکدیگر باشد، محصول فرورانش است. به عبارت دیگر حرکت صفحه اقیانوس آرام به زیر صفحه فیلیپین باعث شده این گودال ژرف شکل بگیرد. نیروهای تکتونیک صفحه اقیانوس آرام را با فشار بسیار زیاد و زاویه‌ای تقریبا عمودی به زیر زمین هدایت کرده‌اند اما در بستر اقیانوس این شیب به مراتب کمتر است.
رابرت اشترن، متخصص ژئوفیزیک دانشگاه تگزاس در دالاس می‌گوید: «این صفحه یک توده عظیم سنگی به ضخامت حداقل 97 کیلومتر است و به این دلیل با شیب اندکی به درون زمین خم خواهد شد».
از سوی دیگر اقیانوس آرام غربی از یکی از قدیمی‌ترین بسترهای اقیانوسی تشکیل شده که حدود 180میلیون سال قدمت دارد. همین عامل باعث شده یکی از ژرف‌ترین نقاط جهان در این اقیانوس قرار داشته باشد. بستر اقیانوس‌ها از گدازه‌هایی تشکیل شده که از اعماق آن به بیرون نفوذ کرده‌اند. این گدازه‌ها در ابتدا مذاب و شناور هستند و در طول زمان سرد و سخت خواهند شد. در نتیجه متراکم‌تر می‌شوند، فضای کمتری را اشغال خواهند کرد و گودال عمیق‌تر می‌شود.
این شکاف می‌تواند باعث ایجاد زلزله‌های قدرتمند شود
علاوه بر فرورانش دو عامل دیگر نیز باعث شده‌اند گودال ماریانا که 2550 کیلومتر طول دارد به یکی از عمیق‌ترین نقاط جهان تبدیل شود. یکی از آنها دور بودن از جریان رودخانه‌ها و رسوباتی است که با خود حمل می‌کنند. نکته دیگر وجود گسل‌هایی است که این شکاف را قطع کرده‌اند و باعث می‌شوند فرورانش با شیب بیشتری نسبت به دیگر مناطق جهان ادامه داشته باشد.
امیل اوکل، متخصص ژئوفیزیک دانشگاه نورث‌وسترن می‌گوید: «به دلیل این موقعیت بسیاری از محققان فکر می‌کنند این منطقه فرورانش نمی‌تواند به شکل خطرناکی زلزله‌خیز باشد و باعث وقوع زلزله‌های بزرگ شود. آنها می‌گویند صفحه سنگی و متراکم اقیانوس اطلس نمی‌تواند به سادگی رو به بالا حرکت کند و با اصطکاک با صفحه فیلیپین این زمین‌لرزه‌ها را ایجاد کند. اما زلزله سال 2004/1383 سوماترا و 2011/1390 ژاپن این فرضیه‌ها را از بین برده و می‌توانیم انتظار داشته باشیم این گودال عامل ایجاد زلزله‌هایی با قدرت 8.5 ریشتر باشد. می‌دانیم که در سال‌های 1826/1205 و 1872/1251 در این منطقه سونامی رخ داده است».
زمین‌شناسان می‌گویند علیرغم اینکه سفر کامرون رکوردهای پیشین را شکسته، فهم اینکه دقیقا چه اتفاقی دارد در این منطقه فرورانش رخ می‌دهد غیرممکن است. او به عمق 11 کیلومتری گودال سفر کرده و این در حالی است که اتفاقات دارند در عمق 700 کیلومتری زیر زمین رخ می‌دهند.
اشترن با اشاره به فیلم تایتانیک می‌گوید: «این سفر بیشتر شبیه به دیدن یک کوه یخ از نزدیک است که کامرون حتی نتوانسته قله آن را کامل ببیند. حقیقت این است که در تجربه جهان پیرامون با محدودیت‌های بسیاری روبرو هستیم، با این حال سفر کامرون به این عمق یک موفقیت علمی باارزش است و می‌توان آنرا به قدم گذاشتن انسان روی کره ماه تشبیه کرد».
زینب حسینی از سایت نجوم ایران
به نقل از خبرآنلاین