اطلس مریخی جدید دانشمندان بزرگترین پایگاه داده‌هایی است که تاکنون درباره یک سیاره یا ماه در منظومه شمسی ماه تدوین شده است.
اطلس مریخی؛ بزرگترین پایگاه داده های سیاره سرخ
این اطلس تاریخ مریخ را ارائه کرده و می تواند به دانشمندان کمک کند تا به پرسشهای بسیاری درباره سیاره سرخ پاسخ دهند. استوارت رابین محقق پسادکترا در دانشگاه کلورادو، بولدر طی بیانیه ای گفت: این پایگاه داده ها ابزار بزرگی است که می تواند در زمینه مطالعات آینده مریخ از سن و فوران آتشفشانی تا قابلیت حیات موثر باشد.
اسرار مریخی
رابینز و برایان هینک از همکاران این پروژه با بررسی اطلاعات بسیار از مدارگردها و مریخ نوردها این پایگاه داده ها را تدوین کردند.
رابینز اظهار داشت: من به طور اساسی نقشه ها و دهانه های آتشفشانی را به دقت بررسی کردم.
این تلاش نفس گیر می تواند به دانشمندان کمک کند اطلاعات بیشتری درباره مریخ و تاریخ آن از جمله شرایط بالقوه گذشته آن برای حیات کسب کنند.
هینک اظهار داشت: بسیار از دهانه های برخوردی بزرگ سیستمهای گرمایی را ایجاد کرده اند که فضایی منحصر به فرد ایجاد کرده که از قابلیت حیات برخوردار بوده است اما این مسئله مربوط به هزاران یا میلیونها سال پیش می شود که در پوسته این سیاره آب وجود داشته است.
وی افزود: این درحالی است که دهانه های برخوردی بزرگ از این قابلیت برخوردار بوده اند تا اشکال مختلف زندگی را از بین ببرند همانطور که دهانه های برخوردی زمین 65 میلیون سال پیش دایناسورهای را از بین برده است.
مطالعه مریخ؛ دریچه ای به گذشته زمین
دانشمندان همچنین از دهانه های آتشفشانی و برخوردی برای کمک به تاریخ نگاری سطوح این سیاره کرده و اظهار داشته اند که هرچه تعداد دهانه های برخوردی بیشتر باشد آن منطقه از قدمت بیشتری برخوردار است. بنابراین نقشه جدید می تواند به محققان برای درک تاریخ مریخ و نقش فعالیتهای آتشفشانی آن کمک کند.
دانشمندان بیش از 200 دهانه برخوردی در زمین را شناسایی کرده اند اما نمی توان استدلال کرد که گذشته سیاره ما نیز چون مریخ بوده است. اتمسفر زمین، اشکال حیات و فعالیتهای زمین ساختی موجب از بین رفتن دهانه های برخوردی شده و ایجاد دوباره آنها را مشکل ساخته است.
اطلاعات جدید درباره مریخ که با اطلاعات ماه و تیر که دارای دهانه های برخوردی هستند تلفیق شده می تواند دریچه ای به گذشته سیاره ماه باشد.
نتایج این تحقیقات در مجله تحقیقات جئوفیزیکی سیاره ها منتشر شده است.
چیستی دهانه های برخوردی
در ستاره‌شناسی به حفره یا گودالی در خاک اجرام آسمانی که در اثر برخورد شهاب سنگ پدید آمده باشد دهانه برخوردی گفته می شود. گونه ای دیگر از دهانه در خاک سیارات نیز وجود دارد که بر اثر فوران آتشفشانی پدید می‌آید.
در یک میلیارد سال نخست تاریخ سامانه خورشیدی، بمباران بزرگی از شهاب‌سنگها در همه سیاره‌ها رخ داد. دهانه‌های برخوردی نتیجه این بمباران هستند. شیوه دگرگونی این دهانه‌ها و مقدار فرسایش آنها اطلاعات زیادی در مورد تاریخ تحولات و فعالیتهای جغرافیایی سیارات به ما بدست می دهد. برای نمونه، فرسوده بودن بیشتر دهانه‌های سیاره بهرام (مریخ) نشان‌دهنده فعالیت زیاد زمین‌شناختی در این سیاره است.
دهانه‌های برخوردی عوارض جغرافیایی بسیار رایج در بسیاری از اجرام منظومه خورشیدی هستند از آن جمله می توان به ماه، عطارد، کالیستو، گانیمد و بیشتر ماه‌ها و سیارات کوچک اشاره کرد. در دیگر سیارات و اقمار که فرآیندهای زمین‌شناسی مانند فرسایش و جابه‌جایی صفحات زمینی در سطح آنها فعال است دهانه برخوردی به مرور محو شده و کمتر دیده می‌شوند. زمین، زهره، مریخ، اروپا، آیو و تیتان نمونه‌هایی از این اجرام هستند. به دهانه‌های برخوردی فرسوده و دیگرگون‌شده اصطلاحا ساختار برخوردی می گویند.
پیشینه دهانه سازی در سطوح بسیار باستانی مانند عطارد، ماه، و ارتفاعات جنوب مریخ، نشان‌دهنده وجود یک دوره از بمباران سنگین شهاب‌سنگی در محدوده درونی منظومه خورشیدی در حدود 3.9 میلیارد سال پیش است.
از آن زمان، میزان تولید دهانه برخوردی بر روی زمین بطور قابل توجهی کمتر بوده است. از آن دوره به بعد کره زمین به طور میانگین هر یک میلیون سال، یک تا سه برخورد شهاب سنگی را تجربه می کند که اندازه آن ها برای ایجاد دهانه‌های 20 کیلومتری کافی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نسبت به آنچه که تاکنون کشف شده باید به مراتب تعداد بیشتری دهانه برخوردی نسبتا جوان بر روی کره زمین وجود داشته باشد.
زینب حسینی از سایت نجوم ایران
به نقل از مهر