دانشمندان دهانه برخوردی شاکلتون در سطح ماه که به صورت مستقیم روی قطب جنوبی ماه قرار دارد را بررسی کرده اند. نام این دهانه به احترام ارنست شاکلتون کاشف قطب جنوب گذاشته شده و عرض آن 19 کیلومتر و عمق آن 3 کیلومتر است که می توان گفت عمق آن هم اندازه عمق اقیانوسهای زمین است.
داخل این دهانه های قطبی ماه تقریبا تاریکی همیشگی وجود دارد که آنها را به گودالهای سرد تبدیل کرده که مدتها است دانشمندان تصور می کنند در اعماق این گودالها آب یخزده وجود دارد و از این رو کاندیدای اکتشافهای آتی انسان هستند.
این درحالی است که رصدخانه های مداری یا مستقر در سطح زمین برای شناسایی دهانه های برخوردی تفاسیر مختلفی درباره محتوای این دهانه ها و وجود یخ در داخل آنها دارند.
برای مثال کاگویا فضاپیمای ژاپنی هیچ نشان قابل تشخیصی از یخ داخل دهانه شاکلتون نیافته است اما رصدخانه دهانه های قمری ناسا با بررسی دهانه برخوردی کابوس در نزدیکی قطب جنوب ماه به این نتیجه رسیده است که 5 درصد آن را آب تشکیل داده است.
اکنون دانشمندان با بررسی دهانه شاکلتون با جزئیات بی سابقه شواهدی از وجود یخ در داخل این دهانه در اختیار دارند.
مدارپیمای اکتشافی قمری ناسا با نور لیزری مادون قرمز مشخص کرده است که داخل این دهانه آب وجود دارد. سطح این دهانه نیز انعکاسی تر از سایر دهانه های اطراف خود است که این امر القا کننده این مفهوم است که داخل این دهانه یخ وجود دارد.
ماریا زوبر متخصص ژئوفیزیک در موسسه فناوری ماساچوست به عنوان محقق اصلی این تحقیق اظهار داشت: میزان آب تا بیش از 20 درصد قابل مشاهده است. این درحالی است که میزان یخ دهانه شاکلتون می تواند حتی کمتر یا صفر باشد.
این امر تا حدی به چیزی ارتباط دارد که محققان در سایر دهانه ها مشاهده کرده اند. نکته عجیب این است که درحالی که سطح سایر دهانه ها نسبتا روشن بوده است زوبر و همکارانش مشاهده کرده اند که دیواره های آن منعکس کننده تر به نظر می رسد.
عرض دهانه شاکلتون 19 کیلومتر و عمق آن 3 کیلومتر است که می توان گفت عمق آن هم اندازه عمق اقیانوسهای زمین است
پیشتر دانشمندان تصور می کردند که اگر یخ درهرکجای دهانه باشد در سطح قرار می گیرد اما در مقام مقایسه، نور روز اغلب به دیواره های دهانه شالکتون می رسد که می تواند هرگونه یخی را در آن تبخیر کند.
محققان فکر می کنند که انعکاس دیوارهای این دهانه در اثر یخ نیست بلکه به تکانها و لرزشها ارتباط دارد. هراز گاهی ماه لرزشهایی را تجربه می کند که توسط برخوردهای شهاب سنگها یا نیروی کشش زمین ایجاد می شود. این ماه لرزه ها ممکن است که دیوارهای دهانه شالکتون را پوسته پوسته کند و خاک روشن تر را از زیر آن نمایان سازد.
در ستاره‌شناسی به حفره یا گودالی در خاک اجرام آسمانی که در اثر برخورد شهاب سنگ پدید آمده باشد دهانه برخوردی گفته می شود. گونه ای دیگر از دهانه در خاک سیارات نیز وجود دارد که بر اثر فوران آتشفشانی پدید می‌آید.
در یک میلیارد سال نخست تاریخ سامانه خورشیدی، بمباران بزرگی از شهاب‌سنگها در همه سیاره‌ها رخ داد. دهانه‌های برخوردی نتیجه این بمباران هستند.
نتایج تحقیق دانشمندان درباره وجود یخ در دهانه های برخوردی ماه روز پنجشنبه 1 تیرماه در مجله نیچر منتشر شد.
زینب حسینی از سایت نجوم ایران
به نقل از مهر