مریخنورد 2.5 میلیارد دلاری کیوریاسیتی (کنجکاوی) پس از 8 ماه به مقصد رسید و در صبح دوشنبه 16 مرداد با موفقیت در دهانه گیل واقع بر سطح مریخ فرود آمد. این آغاز پروژه 2 ساله جستجوی نشانههای حیات بر سطح مریخ است.
سیاره مریخ از دیرباز برای بشر اسرارآمیز بود. رنگ سرخ این سیاره که تفاوت زیادی با دیگر سیارات درخشان منظومه شمسی داشت؛ الهه جنگ را در ذهنها تداعی میکرد و حرکت برگشتی آن در آسمان که بهمراتب مشهودتر از حرکت سیارات مشتری و زحل بود، اسرارآمیز بودن آن را دوچندان کرده بود. تلاش برای توصیف حرکت دقیق سیاره مریخ به ارایه مدل بطلمیوسی از منظومه شمسی منجر شد؛ هرچند این مدل زمینمرکزی اشتباهات زیادی داشت، اما نخستین نمونه موفق از استفاده از تقریب ریاضی در توصیف طبیعت است. پس از آنکه کوپرنیک و کپلر توانستند با استفاده از مدل خورشیدمرکزی روش سادهتری برای توصیف حرکت سیارات و بخصوص حرکت عجیب سیاره مریخ ارائه دهند، این آیزاک نیوتن بود که با استفاده از قوانین حرکت و جاذبه عمومی خود، مدلی دقیق برای توصیف حرکت سیارات منظومه شمسی ارائه کرد.
پس از ابداع تلسکوپ و موفقیت منجمان در ساخت تلسکوپهای بزرگ، نخستین بار شیاپارلی، اخترشناس ایتالیایی بود که مریخ را با دقتی کمنظیر رصد کرد و عوارضی خطی در سطح آن مشاهده کرد که آنها را کانالی (به معنی شیار) نام نهاد، اما این عبارت به اشتباه، کانال ترجمه شد و این سرآغاز داستان جستجوی حیات فرازمینی در مریخ شد. مشهورترین این جستجوگران، پرسیوال لاول، تاجر متمول آمریکایی بود که زندگی و ثروت خود را وقف جستجوی موجودات مریخی کرد و در نقشههای عجیب و غریبی که از سطح سیاره سرخ رسم کرد، شبکهای عجیب و مهندسیشده از راه آبها را ترسیم کرد. هرچند که بهتازگی مشخص شد آنچه لاول از دریچه تلسکوپ میدید ناشی از آسیبی بود که در اثر رصدهای غیراصولی به شبکیه چشمانش وارد آمده بود.
علاوه بر این، تمدن پیشرفته سیاره مریخ و تلاش آنها برای تسخیر سیاره پرآب همسایه دستمایه داستانهای علمیتخیلی فراوانی شد که مشهورترین آنها جنگ دنیاها اثر اچ.جی.ولز بود. اورسون ولز، این اثر را در 1938/1317 بهصورت نمایشنامهای رادیویی اجرا کرد، اما بسیاری از مردم ایالات متحده که از وسط برنامه به شنیدن آن مشغول شدند، آن را جدی گرفتند و به سنگربندی خانهها و خیابانها اقدام کردند! در سال 2005/1384 نیز استیون اسپیلبرگ، فیلم سینمایی جنگ دنیاها را بر اساس همین داستان علمیتخیلی ساخت.
آغاز عصر فضا
پس از موفقیت اتحاد جماهیر شوروی در کسب افتخارات نخستین ماموریتهای فضایی، آنها تلاش کردند نخستین سفینههای زمینی را به مریخ ارسال کنند؛ اما تلاش آنها شکست خورد و این آمریکاییها بودند که توانستند در طول 52 سال اخیر، آمار بهتری در انجام موفق ماموریتهای فضایی به مقصد مریخ از آن خود کنند. جدول زیر، این ماموریتها را به ترتیب مشخص کرده است.همانطور که میبینید، بیش از دو سوم این ماموریتها با شکست مواجه شده و همین باعث شده نفرین سیاره سرخ به کابوس طراحان ماموریتهای فضایی به مقصد مریخ بدل شود.
ماموریتهای انجام شده به مقصد مریخ |
|||||
شماره |
سال پرتاب |
نام ماموریت |
پرتابکننده |
وضعیت |
توضیحات |
1 |
1960 / 1339 |
مارس M1 شماره1 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
انفجار در مرحله پرتاب |
2 |
1960 / 1339 |
مارس M1 شماره 2 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
انفجار در مرحله پرتاب |
3 |
1962 / 1341 |
مارس 2MV-4 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
انفجار در مرحله پرتاب |
4 |
1962 / 1341 |
مارس 1 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
فضاپیما در فضای میانسیارهای گم شد |
5 |
1962 / 1341 |
مارس 2MV-3 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
فضاپیما از مدار زمین خارج نشد |
6 |
1964 / 1343 |
مارینر 3 |
ایالات متحده آمریکا |
شکست |
|
7 |
1964 / 1343 |
مارینر 4 |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
ارسال 21 قطعه عکس کوچک از سطح مریخ به هنگام عبور از کنار آن |
8 |
1964 / 1343 |
زوند2 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
ارتباط با فضاپیما قطع شد |
9 |
1969 / 1347 |
مارینر 6 |
ایالت متحده آمریکا |
موفقیت |
ارسال تصاویر به هنگام عبور از کنار مریخ |
10 |
1969 / 1348 |
مارینر 7 |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
ارسال تصاویر هنگام عبور از کنار مریخ |
11 |
1969 / 1348 |
مارس 2M-521 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
شکست در مرحله پرتاب |
12 |
1969 / 1348 |
مارس 2M-522 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
شکست در مرحله پرتاب |
13 |
1971 / 1359 |
مایرنر 8 |
ایالات متحده آمریکا |
شکست |
شکست در مرحله پرتاب |
14 |
1971 / 1350 |
کاسموس 419 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
شکست در مرحله پرتاب |
15 |
1971 / 1350 |
مارینر 9 |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
نخستین مدارگرد مریخ |
16 |
1971 / 1350 |
مارس-2 |
اتحاد جماهیر شوروی |
نیمه موفق |
مدارگرد مستقر شد، اما مریخنشین و مریخنورد بر سطح مریخ سقوط کرد |
17 |
1971 / 1350 |
مارس-3 |
اتحاد جماهیر شوروی |
نیمه موفق |
مدارگرد مستقر شد، مریخنشین به سلامت فرود آمد ولی ارتباط قطع شد |
18 |
1973 / 1352 |
مارس 4 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
فضاپیما وارد مدار نشد و از فاصله نزدیک مریخ عبور کرد |
19 |
1973 / 1352 |
مارس 5 |
اتحاد جماهیر شوروی |
نیمه موفق |
پس از 9 روز حضور درمدار، ارتباط قطع شد |
20 |
1973 / 1352 |
مارس 6 |
اتحاد جماهیر شوروی |
نیمه موفق |
پس از فرود، ارتباط قطع شد |
21 |
1973 / 1352 |
مارس 7 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
مریخنشین وارد مدار خورشیدمرکزی شد |
22 |
1975 / 1354 |
وایکینگ-1 |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
4 سال فعالیت بر سطح مریخ |
23 |
1975 / 1354 |
وایکینگ-2 |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
4 سال فعالیت بر سطح مریخ |
24 |
1988 / 1367 |
فوبوس-1 |
اتحاد جماهیر شوروی |
شکست |
ارتباط با فضاپیما قطع شد |
25 |
1988 / 1367 |
فوبوس-2 |
اتحاد جماهیر شوروی |
نیمه موفق |
پس از ورود به مدار، ارتباط با فضاپیما قطع شد |
26 |
1990 / 1369 |
مارس آبزرور |
ایالات متحده آمریکا |
شکست |
ارتباط با فضاپیما قطع شد |
27 |
1996 / 1375 |
نقشهبردار سراسری مریخ |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
ماموریت در 2006 / 1385 پایان یافت |
28 |
1996 / 1375 |
مارس 96 |
روسیه |
شکست |
سقوط در مرحله دوم پرتاب |
29 |
1996 / 1375 |
پتفایندر |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
نخستین مریخنورد به نام سوجورنر بر سطح مریخ حرکت کرد |
30 |
1998 / 1377 |
نوزومی (امید) |
ژاپن |
شکست |
فضاپیما به مدار مریخ نرسید |
31 |
1998 / 1377 |
مدارگرد آبوهوای مریخ |
ایالات متحده آمریکا |
شکست |
فضاپیما در مدار مریخ قرار نگرفت |
32 |
1999 / 1377 |
قطبنشین مریخ و دیپاسپیس2 |
ایالات متحده آمریکا |
شکست |
مدارگرد به سطح مریخ سقوط کرد؛ ارتباط با این دو کاوشگر برقرار نشد |
33 |
2001 / 1379 |
مدارگرد اودیسه مریخ |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
هنوز فعال است |
34 |
2003 / 1382 |
مارساکسپرس |
اتحادیه اروپا |
نیمه موفق |
مدارگرد با موفقیت درمدار قرار گرفت، اما مریخنشین بیگل2 سقوط کرد |
35 |
2003 / 1382 |
اسپیریت |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
8 سال فعالیت بر مریخ |
36 |
2003 / 1382 |
آپورتونیتی |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
هنوز فعال است |
37 |
2005 / 1384 |
مدارگرد شناسایی مریخ |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
هنوز فعال است |
38 |
2005 / 1384 |
فینیکس |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
به سلامت در منطقه قطبی مریخ فرود آمد |
39 |
2011 / 1390 |
فوبوس گرانت |
روسیه |
شکست |
فضاپیما از مدار زمین خارج نشد |
40 |
2011 / 1390 |
یینگهو-1 |
چین |
شکست |
به همراه فوبوس-گرانت از مدار زمین خارج نشد |
41 |
2011 / 1390 |
آزمایشگاه علمی مریخ |
ایالات متحده آمریکا |
موفقیت |
مریخنورد کیوریاسیتی با موفقیت بر سطح مریخ فرود آمد |
فضاپیماهایی که تاکنون به مریخ رسیدهاند، نشان دادهاند که سیاره مریخ دارای جوی بسیار رقیق است، آب به طور مایع در سطح آن (مگر در شرایطی خاص) وجود ندارد ولی ذخایر عظیمی از یخ آب بخصوص در مناطق قطبی و در اعماق در عمق اندکی از سطح وجود دارد. اما در گذشته مریخ، آب مایع بهصورت سیلاب و رودخانه وجود داشته است. هنوز هیچ نشانهای از وجود حیات بر سطح مریخ یافت نشده است.
گرانقیمتترین کاوشگر فضایی
روبات کیوریاسیتی که 16 مرداد بر سطح مریخ فرود آمد، از ژنراتوری رادیواکتیو نیرو میگیرد و تا 2 سال میتواند به فعالیت خود ادامه دهد. این روبات با تجهیزات پیشرفته خود قرار است به دنبال نشانه های آلی از حیات احتمالی در مریخ بگردد. این روبات در دامه کوه مرکزی دهانه گیل فرود آمده، جایی که میتواند با صعود در دامنه، نشانههای حیات را در ادوار تاریخی این سیاره بررسی کند. در اینفوگرافیک زیر (برگرفته از مجله دانستنیها) میتوانید تجهیزات علمی این روبات را مشاهده کنید.
در حال حاضر، مهندسان ناسا در حال آزمایش تجهیزات مختلف روبات مریخنورد کیوریاسیتی هستند تا پس از مشخص شدن وضعیت آنها، ماموریت اصلی این روبات را آغاز کنند. تصاویری که این روبات طی روزهای اولیه ماموریت گرفته، نشاندهنده سالم بودن دوربینهاست. تصویر زیر که توسط دوربین موقعیتیابی این روبات مستقر بر دکل آن گرفته شده، این روبات 1 تنی را در سطح مریخ نشان میدهد. به نظر میرسد که روبات در وضعیت کاملا سالم و آماده به کار قرار دارد.
زینب حسینی از سایت نجوم ایران
به نقل از خبرآنلاین