گرمايش زمين و تغييرات اقليم حياتي ترين موضوع اين روزها است و به همين علت شاخه آماتوري انجمن نجوم نيز تصميم گرفته است روز نجوم سال 1387 را با شعار "زمين، تنها سياره براي زيستن" و با رويكرد تغييرات اقليم برگزار كند.
قاره آسيا منطقه اي است كه از مناطق قطبي تا آب و هواي معتدل و همچنين گرمسيري كشيده شده است و خانه بيش از 3 ميليارد انسان است.با گرم شدن هوا بسياري از يخچالهاي ارتفاعات كوهها ناپديد مي شوند، توده هاي دائمي و زيرزميني يخ آب مي شوند، جنگلهاي شمالي بيشتر به سمت شمال پيشروي مي كنند. فعاليتهاي صنعتي به خصوص در كشورهاي چين و هند كه روز به روز رو به افزايش است صدمه بيشتري به محيط زيست خواهند زد مگر آنكه اقدامي شود.
مرجان هاي دريايي خليج فارس از بين مي روند. 90 درصد زمين هاي مرطوب ايران، در سال 2001 بر اثر دو سال خشكسالي از بين رفتند. بيش از 4000 درياچه در چين بر اثر خشكسالي از بين رفتند. نوعي گونه نادر ببر در روسيه در خطر انقراض قرار گرفته است. در 30 سال گذشته در چين ميانگين بالا آمدن سطح آب درياها حدود 2.5 ميليمتر در سال بوده است.در گوشه و كنار دنيا چنين پيامدهايي رخ مي دهد... گرم شدن هوا خطرات بسياري در پي دارد؛ نابودي حيوانات و گياهان، خشكسالي، آتش سوزي جنگلها، آب شدن يخها و يخچالها و بالا رفتن سطح آب درياها تنها گوشه اي از اين فاجعه عظيم است.
از قرن بيستم دماي كره زمين حدود 0.7 درجه سانتي گراد افزايش يافته است. از دهه 1970 نرخ افزايش دما بيشتر شده است. دهه گذشته 9 سال از گرمترين 10 سال كره زمين از سال1861 را در خود داشت: 1998، 2003، 2002، 2004 و 2001 به ترتيب ينج سال از گرمترين سالها بودند.گرمايش زمين و تغييرات اقليم حياتي ترين موضوع اين روزها است و به همين علت شاخه آماتوري انجمن نجوم نيز تصميم گرفته است روز نجوم سال 1387 را با شعار "زمين، تنها سياره براي زيستن" و با رويكرد تغييرات اقليم برگزار كند.
سعي داريم در اين روز توجه مردم را به خطري كه زمين را نحديد مي كند جلب كنيم؛ خطري كه اين بار بر اثر برخورد شهابسنگ عظيم يا پايان گرفتن عمر خورشيد نيست؛ اين بار خطر ما را از بيرون تحديد نمي كند بلكه خود ِ ما، بر روي زمين هستيم كه خود و سياره مان را تحديد مي كنيم.
جو زمين محافظ و مخاطر ما!
درست مانند شيشه گلخانه يا يك پتو، گازهاي موجود در جو زمين گرماي خورشيد را روي سطح زمين نگه مي دارند. بخار آب، دي اكسيد كربن، متان و اكسيد نيترو‍ن از جمله ملكولهايي هستند كه گرماي رسيده از خورشيد را در خود نگه مي دارند و موجب مي شوند زمين دمايي معتدل داشته باشد، نه بسيار سرد و نه بسيار گرم تا موجوداتي به نام انسان روي آن به وجود بيايند. به اين گازها، گازهاي گلخانه اي مي گويند.
دي اكسيد كربن 25% تاثير گازهاي گلخانه اي را دارد و به همين علت اهميت زيادي دارد. اما CO2 چگونه و از كجا وارد جو مي شود؟
چند نمونه از منابعي كه دي اكسيد كربن وارد جو مي كنند به شرح زيرند:
· آتش سوزي جنگلها و فوران آتش فشانها از منابع طبيعي CO2 هستند.
· درخت ها و گياهان نيز كربن زيادي در درون خود دارند. زماني كه از بين مي روند و پوسيده مي شوند نيمي از اين كربن وارد جو مي شود و CO2 را تشكيل مي دهد.
· نيمه ديگر كربن جذب خاك مي شود. اما خاك نيز به مرور زمان از بين مي رود و كربن را به جو مي فرستد.
· انسانها، حيوانات و حشرات از مواد گياهي تغذيه مي كنند كه درون آنها كربن است. انسانها، حيوانات و حشرات اين كربن را از راه تنفس، با دفع CO2 به جو مي فرستند.
· اقيانوسها مقادير عظيمي CO2 در خود دارد كه از سطح آنها به جو فرستاده مي شود.
برخي چيزها نيز دي اكسيد كربن را از جو خارج مي كنند:
· درختان و گياهان هنگامي كه نور خورشيد را به غذا تبديل مي كنند دي اكسيد كربن جذب مي كنند (فتوسنتز).
· اقيانوسها نيز مقدار زيادي CO2 جذب مي كنند كه در آب آنها حل مي شود.
· فيتوپلانكتون، جانور ريزي كه در آبها شناور است، مقادير زيادي CO2 بر اثر فتوسنتز استفاده مي كند.
خارج كردن دي اكسيد كربن از جو كمك مي كند مقدار CO2 متعادل بماند.
در 10000 سال گذشته ميزان جذب و دفع دي اكسيد كربن در جو تقريبا پايسته باقي مانده بود.
بر هم خوردن تعادل
هميشه هم همه چيز در تعادل نيست. اگر به 400000 سال گذشته نگاه كنيم 4 دوره را مي بينيم كه تعادل دمايي زمين به هم خورده است. در هر يك از آن دوره ها ميزان دي اكسيد كربن جو به طور طبيعي تغيير كرده بود. كم شدن CO2 به معناي اين است كه گرماي كمتري از خورشيد در زمين نگه داشته مي شود و جند درجه سرد شدن زمين منجر به دوران يخبندان شده بود.
از زمان آخرين دوران يخبندان، حدود 10000 سال پيش، تا 200 سال گذشته دماي زمين تغيير چنداني نكرده بود. متاسفانه با انقلاب صنعتي در اواخر 1700 ميلادي انسانها شروع به افزودن مقادير زياد CO2 به جو كردند.
انسان دي اكسيد كربن وارد جو مي كند؛ براي راه اندازي كارخانه ها، گرم كردن خانه ها و استفاده از اتومبيل ها. زيرا براي انجام اين كارها معمولا سوخت هاي فسيلي، نفت، ذغال سنگ و گاز، مي سوزانيم. اين سوختهاي فسيلي از كربن گياهان و حيواناتي كه ميليون ها سال پيش از بين رفته و فاسد شده اند، به دست مي آيند. در طي سالين دراز اجساد حيانات و گياهان زير لايه هاي ضخيم خاك، تحت فشار و دماي زياد و آنچه اكنون ذغال سنگ، نفت و گاز مي ناميم، تبديل شده اند.
پس سوخت هاي فسيلي از مقدار زيادي كربن ساخته شده اند؛ كربني كه ميليونها سال زير زمين مدفون بود. زماني كه ما كربن را به شكل، نفت و گاز و ذغال سنگ، به سطح زمين مي آوريم و آن را به عنوان سوخت مي سوزانيم، كربن با اكسي‍ژن هوا تركيب مي شود و مقدار زيادي دي اكسيد كربن وارد جو مي كند.
بنابر پژوهش هاي انجام شده روي يخچالها، دانشمندان معتقدند اكنون نسبت به گذشته بسيار دور مقدار بيشتري CO2 در جو است و روز به روز نيز افزايش مي يابد.
داشتن چنين مقداري دي اكسيد كربن در جو مانند اين است كه پتوي ضخيم تري روي خودمان بيندازيم؛ شرايط مقداري سخت تر مي شود! اكنون زمان عمل است؛ بايد افزايش دي اكسيد كربن جو را متوقف كنيم.
راه حلها
مي دانيم مشكل اصلي بر سر افزودن بيش از حد دي اكسيد كربن به جو، بر اثر فعاليت هاي انساني است. پس بايد تلاش كنيم تا آنجا كه مي شود از استفاده از سوخت هاي فسيلي بكاهيم.
يكي از بهترين راه حل ها استفاده از انرژيهاي بازگشت پذير است، يعني انرژي كه معمولا در دسترس و تمام نشدني است. سوختهاي فسيلي يكبار مصرفند. بعد از يك بار استفاده ديگر قابل استفاده نيستند و همين طور سوختهاي كثيفي نيز هستند؛ يعني زيانهاي بسياري به محيط زيست مي زنند. پس چه بهتر است از انرژي هاي پاك و بازگشت پذير استفاده كنيم؛ انرژي آب، انرژي باد، انژي خورشيدي، انرژي زمين گرمايي، انرژي هيدروژني، انرژي زيست توده از جمله اين انرژيها هستند.
براي ما كه در كشوري آفتاب خيز زندگي مي كنيم يكي از بهترين جايگزينها براي سوخت فسيلي، انرژي خورشيدي است. هر يك از ما مي تواند صفحات خورشيدي در كنار خانه اس داشته باشد كه برق و نيروي خانه را از آن تامين كند. (اگر به اين موضوع علاقه پيدا كرده ايد حتما سري به وبگاه سازمان انرژيهاي نو ايران بزنيد http://www.suna.org.ir )
فعاليتهاي روزانه ما تاثير زيادي بر مقدار مصرف انرژي روزانه ما دارند.
براي مثال در كانادا تخمين زده شده است كه ميانگين غذايي روزانه 2000 كيلومتر طي مي كند تا بر سر ميز آنها قرار بگيرد! براي ما هم چنين است؛ اينبار زماني كه در ميوه فروشي پرتغال مصري و گوجه فرانسوي خواستيد بگيريد فكر كنيد چه مسافتي براي رسيدن اين ميوه به اينجا طي شده است؛ چه قدر سوخت فسيلي براي حمل و نقل اين كالا مصرف شده است و چه ميزان CO2 وارد جو شده است. حالا بهتر نيست كالايي را بخريم كه در منطقه يا كشور خودمان توليد مي شود؟
گازهاي گلخانه اي زيادي براي توليد، بسته بندي و حمل و نقل كامپيوتر، كفش ورزشي، پوشاك و ساير كالاهاي كارخانه اي آزاد مي شود. هر زمان كه تصميم بگيريد چيزي نخريد به كاهش ميزان گازهاي گلخانه اي جو كمك كرده ايد.
دور انداختن هر چيزي نيز ممكن است گازهاي گلخانه اي آزاد كند. اين بار پيش از دور انداختن وسايلتان به استفاده دوباره از آنها فكر كنيد و به كاهش گازهاي گلخانه اي جو كمك كنيد.
بازيافت مواد از بهترين راههاي كاهش گازهاي گلخانه اي است. با چند بار مصرف كردن مواد مي توان از توليد دوباره و از بين رفتن آنها كه دي اكسيد كربن زيادي وارد جو مي كنند جلوگيري كرد. (اگر به اين راه حل علاقه داريد حتما سري به اينجا بزنيد: http://www.iranbazyaft.com )
پلاستيك از توليد كنندگان مهم گازهاي گلخانه اي است! مصرف پلاستيكمان را به حداقل برسانيم. از ظروف يكبار مصرف كم استفاده كنيم. از كيسه هاي پلاستيكي كم استفاده كنيم. وقتي براي همه اينها جايگزين وجود دارد چرا با مصزف پلاستيك به محيط زيستمان لطمه بزنيم؟
مبارزه سينه به سينه!
شايد مهمترين كاري كه شما مي توانيد بكنيد اين است كه به بقيه مردم بگوييد چرا اهميت دارد كه از توليد گازهاي گلخانه اي بكاهيم و سرعت گرمايش زمين را كم كنيم. اين كار را از خانواده تان شروع كنيد. بعد به اين فكر كنيد كه چگونه مي توانيد در محيط كار يا تحصيلتان تغييراتي ايجاد كنيد.
شايد حتي بخواهيد قدم بزرگتري برداريد؛ با مقامات سياسي شهرتان صحبت كنيد تا اقدامات عمومي در سطح شهر براي مبارزه با تغييرات اقليم انجام دهند؛ مانند اجراي طرح بازيافت و استفاده از انرژيهاي پاك.
شما مي توانيد تغيير ايجاد كنيد! زمين، تنها سياره براي زيستن، در خطر است. بايد دست به كار شويم؛ نه تنها از همين الان، بلكه بايد ديروز شروع مي كرديم. پس بجنبيم!
منبع : شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران
نويسنده : آيرين شيوايي
