حوالی ساعت 7 و 17 دقیقه صبح 30 جون 1908، مردی در محلی بنام واناوارا در سيبري مقابل اتاقک نگهبانی اش نشسته بود كه ناگهان در اثر یک انفجار مهیب نزديكش از صندلی اش به زمین افتاد و چنان حرارت شدیدی را حس کرد که انگار پیراهن اش آتش گرفته است.این مرد و چندین تن دیگر در این منطقه غیر مسکونی سيبري، در نزدیکی دریاچه پدکامننایا تنگوسکا تصادفأ شاعد عینی یک حادثه عظيم فضایی بودند.
به گفته دون یومانس – مدیر دفتر اجرام مجاور زمین ناسا " هر گاه می خواهيد با کسی در مورد سیارک ها صبحت کنید ، فقط بگويد تنگوسکا ! زیرا یگانه سیارک عظیمی است که در عصر حاضر با زمین برخورد کرده و شواهد دسته اول در مورد آن موجود است".
با اینکه این برخورد در سال 1908 اتفاق افتاده، اما اولین سفر عملی و تحقیقاتی به اين منطقه 19 سال بعد اتفاق افتاده است. در سال 1921، آقای لیونید کولیک رئیس یا سرپرست گروه جمع آوری شهاب سنگ ها برای موزه سن پیترزبورگ ( لنینگراد) یک سفر تحقیقاتی را به تنگوسکا رهبری نمود، اما به علت شرایط دشوار در این منطقه دور افتاده سيبري، تلاش تیم او برای رسیدن به محل انفجار بی نتیجه ماند. بلاخره در سال 1927، تیم اکتشافی آقای کولیک به هدف خود رسید.
به گفته یومانس " در ابتدا افراد محلی میل نداشتند تا با آقای کولیک در مورد این حادثه صحبت کنند. به باور آنها خدای اوگدی (Ogdy) برای نفرین و نابودی درختان و حیوانات از آنجا دیدن نموده بود". با اینکه بدست آوردن شواهد در ابتدا مشکل بنظر میرسید، اما شواهد زیادی در اطراف وجود داشت. به مساحت 800 مایل مربع (1287 کیلومتر مربع) جنگل به دو قسمت از هم پاره شده بود. حدود 80 میلیون درخت به پهلو خوابیده بودند.
جدا شدن شاخه ها بدین صورت فقط می تواند به علت امواج ضربتی بسیار شدید باشد؛ یعنی شاخه ها قبل از اینکه سرعت ناشی از ضربت را به تنه درخت منتقل سازند، از تنه درختان جدا شوند. 37 سال بعد از انفجار تانگوسکا، یکبار دیگر درختان بدون شاخه در محل یک انفجار مهیب دیگر دیده شد؛ یعنی در انفجار اتمی در شهر هیروشیمای ژاپن. تیم تحقیقاتی کولیک بلاخره کسانی را در محل یافتند و با آنها صحبت نمودند. ( آقای کولیک در سه مورد جداگانه به تانگوسک سفر كرده است) یکی از این افراد شخصی بود که در پست نگهبانی کار می کرد و در فاصله دور تر، شاهد این انفجار بود. به گفته این مرد: " به نظر رسید که گویا آسمان به دو قسمت شده و بر فراز جنگل تمام قسمت شمالی آسمان آتش گرفت... اول صدای مهیبی در آسمان شنیده شد و سپس برخورد سنگینی رخ داد... بدنبال برخورد یک صدای مهيب به علت سقوط یک سنگ از آسمان یا صدای شلیک تفنگ شنیده شد و زمین به لرزه افتاد.
انفجار سنگین صدای شلاق مانندی داشته است. تکان های زلزله ای ناشی از برخورد با قدرت بیشتر حتی در انگلستان به ثبت رسیده بود. ابر غلیظی در ارتفاع بالا ، آسمان منطقه را پوشانید که حتی نور خورشید را دور تر از افق منعکس می ساخت. آسمان شب بر افروخته شد و خبر این حادثه حتی به آسیا رسید. در محل، صد ها گوزن و رمه چوپانان کشته شدند ولی شواهدی در مورد مرگ افراد در این انفجار بدست نیامده بود. اکنون با گذشت صد سال، افراد زیادی بر سر علت این انفجار با هم بحث و گفتگو دارند و سناریو های مختلفی را پیشنهاد می کنند. اما بر اساس نظر کلی توافق شده، در صبحگاه 30 جون 1908، یک سنگ بزرگ آسمانی با قطر 36 متر وارد اتمسفر سيبري شده و سپس در آسمان منفجر شده است. بر اساس تخمین ها، یک سیارک وقتی وارد اتمسفر زمین می شود با سرعت 33.500 مایل (54 هزار کیلومتر) در ساعت حرکت می کند. در جریان این سقوط یا شیرجه سریع، سنگ بزرگ آسمانی با وزن بیش از 99 میلیون کیلوگرم هوای اطراف خود را تا 44.500 درجه گرم می سازد. در آن روز، در ساعت 7 و 17 دقیقه صبح به وقت محلی، در ارتفاع 8.5 کیلومتري فشار و گرمای ترکیب شده، سیارک را به دو قسمت جدا نموده و آن را نابود می سازد و باعث ایجاد گویي از آتش و آزاد شدن انرژی برابر با انفجار بمب در هیروشیما می گردد. به گفته یومانس " به همین علت است که هیچ حفره بزرگی ایجاد نشده، زیرا بخش عظیم سیارک در انفجار به مصرف می رسد."
یومانس و همکاران اش در دفتر اجرام مجاور زمین ناسا، موظف شدند تا مدار سیارک و دنباله دار های را که از مسیر زمین عبور می کنند و تهدیدی برای سیاره مان شمرده می شوند، طراحی نمایند. بر اساس محاسبات یومانس، در هر 300 سال یک سیارک به اندازه تنگوسکا وارد اتموسفر زمین می شود. با گذشت 100 سال از حادثه تنگوسک آیا می توان گفت که 200 سال دیگر آسمان ما خالی از سیارک یا شهاب سنگ های بزرگ خواهد بود؟! البته اين حتمی نیست. زیرا برخورد یک سنگ بزرگ به اندازه حادثه تنگوسکا در هر 300 سال، بر اساس بهترین محاسبات علمی ماست. هر چند من به حادثه تنگوسکا همیشه از نظر علمی می نگرم، اما فکر یک تنگوسکاي دیگر، شب ها مرا آرام نمی گذارد!
نويسنده : يونس بخشي