شنبه 29 اردیبهشت 1386 نخستین شب جهانی نجوم خیابانی برگزار می شود و منجمان آماتور علاقه مند به نجوم در سراسر دنیا در این شب با تلسکوپهای خود زیباییهای آسمان را به رهگذران پیاده‌رو و معابر عمومی نشان می‌دهند.
در بسیاری در کشورهای جهان شماری از منجمان آماتور به ترویج نجوم می پردازند. یکی از پیشگامان چنین کاری جان دابسون، منجم آماتور و تلسکوپ ساز مشهوری است که با تلسکوپهای دست ساز و ساده خود بیش از ۶ دهه است که به کمک گروهی از منجمان آماتور دلباخته اجرام آسمان را در پیاده روهای شهر سانفرانسیسکو به رهگذران نشان می‌دهد. امروز تلسکوپهای طرح دابسون متداول ترین تلسکوپ آماتوری در جهان به شمار می روند (تلسکوپ بازتابی دابسونی) و شیوه ترویج نجوم دابسون نیز به نام نجوم خیابانی شناخته شده است. قرار دادن یک یا چند تلسکوپ در یک شب صاف، به خصوص اگر پدیده ای در آسمان باشد، رهگذران بسیاری را جذب می کند. بسیاری از آنها نخستین بار است که از درون تلسکوپ به آسمان نگاه می کنند و دیدن شوق وصف ناشدنی نخستین نگاه به حلقه زحل یا گودال های ماه همان چیزی است که "منجمان پیاده رو" را سرشار از لذت می کند. آنها همراه رصد اطلاعات ساده و به خاطر ماندنی‌ای را نیز به همراه نشان دادن تصویری از آن جرم که با تلسکوپهای بزرگ تهیه شده است در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهند.
نحوه همکاري
تا کنون بیش از ۱۰۰۰ تلسکوپ و منجم آماتور که در تمام قاره های جهان (بجز جنوبگان) پراکنده اند به این برنامه پیوسته اند. حتی در مناطق پر آشوبی مانند عراق (منطقه کردستان) نیز منجمان آماتوری شب جهانی نجوم خیابانی را برگزار می کنند. دوستداران این فعالیت در ایران می‌توانند با مراجعه به پایگاه اینترنتی شب جهانی نجوم خیابانی اطلاعات بیشتری را کسب کنند و با ارسال نامه‌ای انگلیسی به دبیر این برنامه دانا اسمیت (Donna Smith) به نشانی
این آدرس ایمیل در مقابل هرزنامه‌ها محافظت می شود. برای مشاهده آن نیاز به فعال کردن جاوا اسکریپت دارید.
علاقه خود را به همکاری در این برنامه و اطلاعات و نشانی خود را در اختیار بگذارند. کپی الکترونیک این نامه می تواند برای ثبت اطلاعات فعالیت منجمان آماتور ایرانی در بانک اطلاعاتی انجمن نجوم ایران و تنظیم گزارش این برنامه در ایران برای ای میل عمومی شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران
این آدرس ایمیل در مقابل هرزنامه‌ها محافظت می شود. برای مشاهده آن نیاز به فعال کردن جاوا اسکریپت دارید.
يا
این آدرس ایمیل در مقابل هرزنامه‌ها محافظت می شود. برای مشاهده آن نیاز به فعال کردن جاوا اسکریپت دارید.
ارسال شود (یا گزارش جداگانه‌ای به انجمن نجوم ایران ارسال شود).
نکاتی درباره برگزاری شب جهانی نجوم خیابانی:
- معابر پر رفت آمد عمومی بهترین انتخاب است به شرط اینکه امنیت کافی برای کار شما و استقرار تلسکوپتان فراهم باشد. برای این کار همیشه بهتر است با مراکز ذی صلاح در این زمینه هماهنگ کنید (مانند نیروی انتظامی). مثلا در یک پارک یا فرهنگسرای پر رفت و آمد این برنامه را با مسئولان آن جا از قبل هماهنگ کنید و اهمیت این برنامه بین المللی را با آنها در میان بگذارید.
- بهتر است این برنامه را گروهی برگزاری کنید تا در صورتی که جمعیت زیادی جمع شدند بتوانید پاسخگوی سوالات و نظرات همه و امنیت ابزارتان باشید.
جان دابسون
- با اطلاعات علمی کافی به سراغ برگزاری چنین برنامه ای بروید و سعی کنید فقط اطلاعات بسیار ساده و مثالهای به یاد ماندنی و دور از اعداد گیج کننده نجومی را در اختیار مخاطبان رهگذر قرار دهید.
- این شب برخلاف روز نجوم که اغلب در مراکز نجومی برگزار می شود بهتر است در عمومی ترین مناطق (به شرط امنیت کافی) برگزار شود. سعی کنید در جایی قرار بگیرید که رهگذران از دیدن تلسکوپ، یک منجم و جلوه های آسمان غافلگیر کنید.
- نجوم خیابانی به صبر و حوصله بسیار زیادی نیاز دارد که بتوانید پاسخگوی رهگذانی با خلق و خو، رفتار و سوالات متفاوت باشید. اگر از چنین صبر بلندی برخودار نیستید تلسکوپتان را به خیابان نبرید.
- همان طور که در نقشه راهنمای آسمان این صفحه مشخص است افق غرب آسمان ابتدای شب ۲۹ اردیبهشت سرشار از زیبایی است. در لب افق عطارد که کمتر فرصا رصد آن پیش می‌آید دیده می‌شود و بالاتر ماه و ناهید (درخشان‌ترین سیاره) در کنار هم (حدود ۵ درجه‌ای) منظره بسیار چشمگیری را پدید آورده اند. کمی بالاتر در امتداد دایره‌البروج زحل هم دیده می‌شود و ساعتی از شب که بگذرد سیاره درخشان مشتری نیز از فقا شرق سر‌می‌زند. به این ترتیب برای رهگذران ناآشنا با آسمان شب فرصتی است که چند سیاره در یک زمان ببینند و با تلسکوپ نخستین نگاه خود را به حلقه‌‌های زحل، گودال‌های ماه و قمرهای مشتری بیندازند. جالب است اگر زمان و مشخصات ظهور ماهوارههای درخشان آن شب (مانند ماهوارههای ایریدیوم) را از پایگاه مرجع رصدگران ماهواره‌ها استخراج کنید و به رهگذران این ماهواره‌ها را نیز نشان دهید. آنها بدون شک از پیش‌بین و ظهور دقیق یک ماهواره در آسمان و مشاهده آن شگفت زده خواهند شد.
- سعی کنید به جای استفاده از تلسکوپهای گران بها و پیچیده الکترونیک با ساده ترین تلسکوپها نجوم خیابانی را انجام دهید تا هم به مردم نشان دهید که زیباییهای آسمان با ساده ترین ابزارها هم دیده می شود و هم خطر کمتری در صدمه دیدن ابزارتان کرده باشید.
- اگر لکه خورشیدی جالب توجهی بر قرص خورشید است(از پایگاه مرجع اقلیم فضایی مطمئن شوید) یا تلسکوپ خورشیدی (اچ-آلفا) کوچکی دارید یا اینکه ماه یا زهره در آسمان روز دیده می شود فرصت مناسبی است که رصد را پیش از غر وب خورشید نیز انجام دهید. بخشی از نجوم خیابانی نشان دادن جلوه های آسمان روز است.
- بسیاری از سوالات عمومی رهگذران درباره بشقاب های پرنده، سیاهچاله ها و کرمچاله ها یا سفر های تخیلی فضایی یا درباره طالع بینی خواهد بود سعی کنید با صحبت درباره آنچه در تلسکوپ و در آسمان شب می بینند آنها را با ماهیت علمی اخترشناسی و جذابیتهای ساده و واقعی آن آشنا کنید. از صحبت درباره موضوعات پیچیده اخترفیزیک و کیهان شناسی که نه شما و نه رهگذر آن را درک می کند بپرهیزید.
- بهتر است نجوم خیابانی را رایگان برگزار کنید. برخی منجمان آماتور در جهان هزینه صدمه ابزار و وقتی را که نجوم خیابانی می گذارند از دریافت دلخواه وجه کمکی اندکی از رهگذران پوشش می دهند اما بهتر است این کار در شب بین المللی نجوم خیابانی برای همه رهگذران رایگان باشد . انجام این کار شاید به ترویج فرهنگ فعالیتهای سرگم کننده تفریحی، هنری و علمی در خیابان مانند نمایش، نقاشی و حتی نجوم خیابانی در ایران نیز کمک کند.
- علاقه مندانی که به نجوم خیابانی علاقه بسیار دارند همچنین می توانند عضو انجمن بین المللی نجوم خیابانی شوند که اطلاعات آن در این صفحه در دسترس است: http://www.sidewalkastronomynight.com/id12.html
منبع : روابط عمومي شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران