برسر گودال‌های برخوردی سطح تایتان چه آمده است؟ سیاره‌شناسان انتظار داشتند سطح تایتان نیز مانند دیگر قمرهای منظومه شمسی مملو از گودال‌های برخوردی باشد، اما تصاویر ارسالی فضاپیمای کاسینی تعداد انگشت‌شماری گودال‌های برخوردی یافته‌اند. اطلاعات این فضاپیما نشان از تاثیر فعالیت‌های آتشفشانی، بارش باران، ته‌نشین شدن دوده‌ها و سطح پوست‌تخم‌مرغی تایتان در محوشدن گودال‌های سطح بزرگ‌ترین قمر زحل دارد.
فضاپیمای کاسینی تاکنون پنج‌بار رادارهای خود را به‌سوی تایتان نشانه رفته‌است و پنج نوار باریک از سطح این قمر را با دقت نقشه‌برداری کرده‌است. به‌تازگی نتایج تحلیل دومین نقشه‌برداری کاسینی در نشریه نیچر منتشر شده‌است. اگر تایتان شرایطی مانند دیگر قمرهای مرده در دوردست‌های منظومه شمسی می‌داشت، نقشه کاسینی می‌بایست بیش‌از یکصد گودال برخوردی با قطر بیش از بیست کیلومتر را نشان می‌داد؛ اما تنها دو گودال برخوردی شناسایی شده‌اند و این بدان معنی‌است که دیگر گودال‌ها نابود شده‌اند.
گودال اول به‌نام سینلاپ، هشتاد کیلومتر عرض دارد. گودال دیگر که منروا نام دارد، بستری برخوردی به قطر 450 کیلومتر است و نشانه‌های بسیاری از فرسایش را مانند ناپیوستگی‌های دیواره گودال یا الگوهای زهکشی مایعات نشان می‌دهد.
استیون وال، عضو گروه رادار کاسینی و کارشناس آزمایشگاه پیشرانش جت، عقیده دارد ناپیوستگی‌های دیواره منروا در اثر جریان مایعات ایجاد شده‌است. این مایع احتمالا متان است که گاه‌به‌گاه در تایتان می‌بارد. بدین ترتیب رودخانه‌ها یا سیلاب‌های موسمی متان، سطح تایتان را می‌شویند و اثری از گودال‌ها برجای نمی‌گذارند.
اما این تنها فرآیند نابودی گودال‌ها نیست. نشانه‌های بسیاری از تغییرات سطح تایتان دیده شده‌است که دلالت بر دفن‌شدن یا محوشدن گودال‌ها دارد. کاسینی توانسته‌است توده‌های روشنی از مواد را در سطح تایتان ثبت‌کند که احتمالا جریان گدازه‌های آتشفشانی است. احتمالا برخی از گودال‌ها با حجم وسیع گدازه‌های آب مایع که از داخل تایتان به سطح سرازیر شده و به‌سرعت منجمد شده‌اند، پر شده‌است. گودال‌هایی هم ممکن است با رسوب‌های آلی که از جو می‌بارند، پر شده‌باشند. از سوی دیگر، پوسته یخی تایتان بیش‌ازاندازه نازک است و نمی‌تواند وزن دیواره‌های بلند گودال‌ها را تحمل کند، درنتیجه فرآیند دفن‌شدن گودال‌ها بسیار آسان انجام می‌شود. این نظریه می‌تواند داده‌های ارتفاع‌سنجی رادار کاسینی را تایید کند که تعداد بسیار کمی تپه با بلندی بیش‌از دویست‌متر ثبت کرده‌است. اما دیواره‌های گودال سینلاپ 1300متر ارتفاع دارند و این بدان معنی است که ضخامت پوسته یخی تایتان ثابت نیست.
تازه‌ترین نقشه‌برداری کاسینی که در سی‌ام آوریل از ارتفاعات زانادو انجام شد، الگوهای برخوردی بیشتری را نشان می‌دهد. ممکن است برخی از این عوارض منشا دیگری غیر از برخورد داشته باشند، اما استیون وال حدس می‌زند بداند چرا زانادو گودال‌های بیشتری دارد: زانادو منطقه مرتفعی است و رسوبات آلی آن شسته شده‌است. ازاین‌رو این گودال‌های بلندتر پوشیده نشده‌اند و در معرض برخوردهای دیگر قرار گرفته‌اند.
منبع : پایگاه خبری نشریه NewScientist
نويسنده : ذوالفقار دانشی