وقتی عالم بیش‌از هفتصد میلیون سال نداشت، برخی از کهکشان‌ها دارای غبار زیادی بودند. چندسالی است اخترشناسان این پرسش را مطرح می‌کنند که این‌همه غبار از کجا آمده است؟ گروهی از اخترشناسان با استفاده از تصاویر تلسکوپ فضایی اسپیتزر اعلام کرده‌اند توانسته‌اند منشا این غبار زیاد را در ابرنواخترهای نوع دوم پیدا کنند. ابرنواختر نوع دوم، پدیده‌ای است که در آن، سنگین‌ترین ستارگان عالم در پایان عمر خود با انفجاری عظیم نابود می‌شوند. این انفجار یکی از پرانرژی‌ترین رویدادهای عالم است.
شرح عکس: غبار تولیدشده در ابرنواختر در تصویر خرداد 83 / ژوئن 2004 دیده می‌شود، ولی اثری از این غبار در تصویر شش‌ماه بعد ( ژانویه 2005) دیده نمی‌شود.
غبار کیهانی، یکی از مهمترین ترکیبات کهکشان‌ها، ستارگان، سیارات و حتی حیات است. تابه‌امروز، اخترشناسان توانسته‌اند تنها دو منبع تولید غبار را شناسایی کنند: نخست، مواد پراکنده‌شده از ستارگان پیر خورشیدمانندی است که میلیاردها سال از عمرشان گذشته‌است، و دوم، فرآیندهای کند فشرده‌شدن مولکول‌ها در فضای میان‌ستاره‌ای. مشکل این دو مدل این‌است که هیچ‌یک نمی‌تواند توضیح دهد چگونه جهان تنها چندصد میلیون سال پس‌از تولدش این‌قدر غبارآلود شد. بیش‌از چهل سال است اخترشناسان حدس زده‌اند منشا این غبار اولیه انفجارهای ابرنواختری است، اما یافتن شواهد موید این حدس بسیار دشوار بود.
به‌تازگی دکتر بن شوگرمن از موسسه علوم تلسکوپ فضایی و همکارانش توانسته‌اند با استفاده از تلسکوپ‌های فضایی هابل و اسپیتزر و تلسکوپ جمینی شمالی در موناکی هاوایی، مقادیر قابل‌توجهی غبار داغ را در بقایای یک ستاره سنگین به‌نام ابرنواختر SN 2003gd پیدا کنند. بقایای این انفجار ابرنواختری در فاصله سی‌میلیون سال‌نوری از ما در کهکشان M74 واقع شده‌است. ستارگان سنگینی مانند نیای این ابرنواختر، زندگی بسیار کوتاهی دارند و بیش از چند ده‌میلیون سال عمر نمی‌کنند. یافته شوگرمن نشان می‌دهد که می‌توان انفجارهای ابرنواختری را به‌عنوان منبع تولید غبار درنظر گرفت.
ابرنواخترها در فرآیند نسبتا سریعی کم‌نور می‌شوند، از این‌رو گروه شوگرمن به تلسکوپ‌های بسیار حساسی نیاز داشت تا بتواند تحولات بقایای این ابرنواختر را پس از گذشت چندماه از انفجار اول بررسی کند. در گذشته چنین تلسکوپ‌هایی وجود نداشت و اخترشناسان نمی‌توانستند شاهدی تجربی بر مدل‌های خود بیابند، اما امروز با وجود مجموعه‌ای کامل از تلسکوپ‌های فضایی و زمینی، فناوری به‌جایی رسیده‌است که بشر بتواند آسمان را در جستجوی چنین شواهدی بکاود. ابزاری مانند تلسکوپ فضایی اسپیتزر این توانایی را دارد که غبار داغ را به هنگام تشکیل‌شدن آشکار کند.
غبار نقش بسیار اساسی در تشکیل دنباله‌دارها، سیارات و حتی حیات دارد، اما دانسته‌های بشر از چگونگی تشکیل آن بسیار اندک است. اخترشناسان در تلاشند با یافتن شواهد بیشتر، دانش خود را درمورد فرآیندهای غنی‌شدن غبار درون عالم افزایش دهند.
منبع : پایگاه خبری SpaceFlightNow.com
نويسنده : ذوالفقار دانشی