گروهی بین‌المللی از اخترشناسان موفق شده‌اند با استفاده از داده‌های ارسالی ماهواره تابش‌ایکس نیوتون (XMM-Newton)، حباب دنباله‌داری از گاز را بیابند که یک‌میلیارد بار سنگین‌تر از خورشید است و با سرعت 750 کیلومتر بر ثانیه در میان یک خوشه کهکشانی سنگین گسترده می‌شود. اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد این توده ابر، سه‌میلیون سال‌نوری پهنا دارد و هزاران کهکشان در ابعاد راه‌شیری را درخود جای می‌دهد. در نور ایکس، این ابر به‌شکل کره‌ای دنباله‌دار و درخشان دیده می‌شود که بزرگی‌اش به‌اندازه نصف ماه بدر است.این توپ آتشین ، بزرگ‌ترین جسم در نوع خود است که تاکنون دیده شده‌است.
این تصویر پرتو ایکس، حباب دنباله‌دار گاز را نشان می‌دهد که پنج میلیون سال‌نوری درازا دارد و با سرعت 750 کیلومتر بر ثانیه در خوشه کهکشانی آبل3266 گسترده می‌شود. نواحی نارنجی‌رنگ مرکز تصویر، حباب را نشان می‌دهد. سر حباب در سمت راست-پایین قرار دارد و بخش‌های قرمزرنگی نیز دربر دارد. دنباله در جهت مخالف خارج شده‌است، زیرا فشار محصورکننده گاز در آنجا کم‌تر است. نواحی قرمزرنگ، انتروپی پایین‌تر را نشان می‌دهند که متناظر با بی‌نظمی کم‌تر است؛ درحالی‌که مناطق نارنجی‌رنگ نواحی با انتروپی بالاتر را نشان می‌دهند. (تصویر بزرگ‌تر)
دکتر الکسیس فینوگونف، استادیار فیزیک دانشگاه مریلند و از همکاران موسسه فیزیک غیرزمینی ماکس‌پلانک در آلمان می‌گوید: بزرگی و سرعت این ابر گاز بسیار حیرت‌انگیز است. ما شاهد رسیدن سنگین‌ترین مصالح کیهانی به یکی از بزرگ‌ترین ساختارهای کهکشانی هستیم.
این توپ آتشین در یک خوشه کهکشانی به‌نام آبل3266 کشف شده است که دویست‌وپنجاه میلیون سال‌نوری با زمین فاصله دارد. این خوشه کهکشانی صدها کهکشان و مقادیر عظیمی گاز داغ به‌دمای یکصدمیلیون درجه‌کلوین درخود جای داده‌است و تنها گرانش قوی ماده‌تاریک درون آن است که این‌همه را درکنارهم نگاه داشته‌است. این خوشه، بخشی از ابرخوشه شبکه‌ساعتی (Horologium-Reticulum) و یکی از سنگین‌ترین خوشه‌های کهکشانی نیم‌کره جنوبی آسمان است. کشف این توپ گاز آتشین نشان می‌دهد این خوشه فعال است و روزبه‌روز بزرگ‌تر می‌شود. دانشمندان انتظار دارند آبل3266 در آینده نزدیک (به مقیاس کیهانی!) به یکی‌از بزرگ‌ترین جرم‌های متمرکز جهان بدل شود.
خوشه کهکشانی آبل3266
اخترشناسان با استفاده از داده‌های طیف‌نگاری تابش‌ایکس ماهواره نیوتون، نقشه انتروپی این خوشه کهکشانی را رسم‌کرده‌اند. انتروپی، یک خاصیت ترمودینامیکی است که مقیاسی از بی‌نظمی سیستم را بدست می‌دهد. این نقشه می‌تواند بین گاز سرد و فشرده حباب دنباله‌دار و گازهای رقیق و داغ درون خوشه تمایز ایجادکند. این داده‌ها چگونگی خارج‌شدن گاز از مرکز حباب‌دنباله‌دار و تشکیل دنباله مملو از توده‌های سرد و فشرده را با جزئیات فراوانی نشان می‌دهند. اخترشناسان تخمین می‌زنند در هرساعت، جرمی برابر جرم خورشید از حباب خارج می‌شود!
پروفسور مارک هنریکسن، استاد دانشگاه مریلند در مورد این کشف می‌گوید: در این خوشه کهکشانی می‌توانیم فرآیندهای عملی تشکیل‌ساختار را به‌چشم ببینیم. گرانش ماده‌تاریک هم‌چون یک چسب‌کیهانی این حباب را پیوسته نگاه داشته‌است. اما این توده گاز درون فضای خوشه کهکشانی به‌پیش می‌تازد، بنابراین گرانش خوشه موجب می‌شود بخشی از گازها به‌دنبال حباب کشیده‌شود و دنباله تشکیل شود. این توده‌های سرد و فشرده روزی به ستارگان یا کهکشان‌های درون خوشه تبدیل خواهند شد.
ماهواره ایکس‌ام‌ام نیوتون، یکی از موفق‌ترین ماموریت‌های آژانس فضایی اروپا است که در پاییز سال 78 / 99 پرتاب شد. آینه‌های قدرتمند این تلسکوپ فضایی برای رصد پرتوهای ایکس به‌کار می‌روند و تاکنون توانسته‌اند اسرار فراوانی را درمورد پرانرژی‌ترین رویدادهای جهان اطراف برملا کنند.
منبع : پایگاه خبری آژانس فضایی اروپا
نويسنده : ذوالفقار دانشی