تکشاخ V838، شاید برای به‌خاطر سپردن نام آسانی نباشد، اما تصویرش یکی از ماندگارترین تصاویری است که تلسکوپ فضایی هابل در سال‌های اخیر تهیه کرده است. هابل در سال‌های 2002 و 2003، شش تصویر از این ستاره تهیه کرد که آن را در حال فوران مواد به بیرون نشان می‌داد. باگذشت زمان، پرتوهای نور درخشان ستاره ابر بسیار بزرگی از گاز و غبار را روشن کرد که پهنایش به یک سال نوری می‌رسید. اما چه عاملی موجب فوران این مواد و تشکیل چنین ابر بزرگی شده بود؟ گروهی از اخترشناسان حدس می‌زنند این منظره، صحنه نابودی سیارات این منظومه ستاره‌ای است. آنها می‌گویند گویی ستاره مادر سیاراتش را بلعیده است.
اخترشناسان سال‌ها بود که تکشاخ V838 را یک ستاره متغیر معمولی تشخیص داده بودند، اما در سال 2002 این ستاره ناگهان ششصدهزار بار درخشان‌تر از خورشید شد و با قدر مطلق 8- ، یکی از درخشان‌ترین ستارگان کهکشان راه‌شیری لقب گرفت. به‌مرور زمان، پرتوهای نور این فوران اطراف ستاره را روشن کرد و هاله‌ای عظیم را در اطراف ستاره نمایان ساخت، ابری کروی متشکل از مواد خامی که سال‌ها به بیرون از ستاره فوران کرده بود. اما ستاره آرام نگرفت و سه بار پشت‌سرهم فوران کرد. تکشاخ V838 به موجودی شگفت‌انگیز تبدیل شده بود.
اکنون مدتی است اخترشناسان در تلاشند این معما را حل کنند که چه عاملی توانسته این ستاره را سه بار به این فوران‌های بسیار قدرتمند بکشاند و دوباره آن‌را آرام کند. آنها مدل‌های مختلفی را ارایه کرده‌اند، مثلا یک ستاره نوترونی یا کوتوله سفید درون یک غول سرخ گیر افتاده و فوران کرده است، یا دو ستاره همدم در یک منظومه دوتایی به‌هم برخورد کرده‌اند و مقادیر عظیم انرژی آزاد کرده‌اند. اما به تازگی، گروهی بین‌المللی از اخترشناسان به سرپرستی آلون رتر از دانشگاه ایالتی پن، در مقاله‌ای پیشنهاد داده‌اند که مدل شکار سیارات با مشاهدات سازگاری بیشتری دارد. آنها پیشنهاد کرده‌اند این فوران‌های سه‌گانه زمانی روی داده است که ستاره تکشاخ V838
سه سیاره هم‌اندازه مشتری را بلعیده بود!
در گذشته‌ای نزدیک، نخستین سیاره به لایه خارجی ستاره مادر نزدیک و اندکی بعد به مادر ملحق شد. افزایش چگالی درون جو ستاره سبب شد حرکت سیاره کند شود و در مسیری مارپیچی به مرکز ستاره نزدیک شود. سیارات مشتری‌مانند دارای مقادیر عظیمی دوتریوم (ایزوتوپ هیدروژن با یک پروتون و یک نوترون در هسته) هستند، اما جرم آنها به‌اندازه‌ای نیست که فشار گرانشی در هسته‌شان شرایط گداخت هسته‌ای را فراهم کند. اما سیاره اول در نزدیکی‌های هسته ستاره، دمای یکصد‌هزار درجه کلوین را احساس کرد و همین برای آغاز فرآیند هم‌جوشی هسته‌ای دوتریوم کافی بود. سوخت هسته‌ای تازه‌ای به هسته ستاره رسیده بود و انفجاری بسیار عظیم در ستاره تکشاخ V838 به‌وقوع پیوست. این نخستین فورانی بود که اخترشناسان ثبت کردند.
با این فوران، ستاره منبسط شد و دو سیاره دیگر را نیز به دام انداخت. آن سیارات هم به سرنوشت سیاره اول دچار شدند و فوران‌های دوم و سوم نیز به وقوع پیوست. محاسبات اخترشناسان نشان می‌دهد انرژی آزادشده در این فرآیند سیاره‌خوری با مشاهدات تلسکوپ فضایی هابل از این ستاره به‌خوبی همخوانی دارد.
منبع : universetoday.com
نويسنده : ذوالفقار دانشی