تصاویر جدید رصدخانه جمینی شمالی از سیاره مشتری، دیدار لکه‌های سرخ بزرگ و کوچک را در نیم‌کره جنوبی این سیاره ثبت کرده است. این نخستین دیدار این دو لکه از زمانی است که لکه کوچک‌تر به رنگ سرخ درآمده است.
برای تهیه این تصویر که در نور فروسرخ نزدیک گرفته شده، از سامانه اپتیک سازگار استفاده شده است. این سامانه به آینه ثانویه انعطاف‌پذیری مجهز است که چندصد بار در ثانیه، سطحش را تغییر می‌دهد و با خنثی‌کردن بخش اعظم اغتشاش‌های جوی، تصویری صاف با لبه‌های تیز تولید می‌کند. کیفیت تصویر بدست‌آمده بسیار بالا و قابل رقابت با تصاویر تلسکوپ‌های فضایی است.
چاد تورجیلو، اخترشناس رصدخانه جمینی که مدیریت تهیه این تصویر را برعهده داشت، می‌گوید: گرفتن این تصویر خیلی پردردسر بود. از آن‌جایی‌که تلسکوپ جمینی از سامانه اپتیک سازگار استفاده می‌کند، به ستاره‌ای راهنما در نزدیکی مشتری نیاز داشتیم تا بتوانیم با تحلیل شکل آن، اختلالات جوی را خنثی کنیم. بنابراین منتظر ماندیم تا هم آیو، قمر مشتری به فاصله نزدیکی از سیاره مادر برسد و هم این دو لکه سرخ در بهترین موقعیت تصویربرداری قرار بگیرند. خوشبختانه در شامگاه سیزدهم جولای/ 22 تیرماه، این شرایط فراهم شد و ما موفق شدیم از این ملاقات استثنایی در منظومه شمسی تصویربرداری کنیم.
هر دو لکه، طوفانهای بسیار عظیمی هستند که در جو سیاره مشتری ایجاد شده‌اند. لکه بزرگ‌تر که قرن‌ها است به لکه سرخ بزرگ مشهور شده است، هشت کیلومتر بالاتر از ابرهای مجاور قرار گرفته و بزرگ‌ترین گردباد شناخته شده در منظومه شمسی است. طوفان کوچک‌تر که بالتبع لکه سرخ کوچک نام گرفته نیز یک گردباد است و از آنجا که در نور فروسرخ نزدیک به درخشندگی برادر بزرگ‌تر دیده می‌شود، احتمالا هم‌ارتفاع با لکه سرخ بزرگ است.
بزرگی لکه کوچک نصف لکه بزرگ است، اما قدرت بادهای طوفانی آن با لکه مشهورتر برابری می‌کند. این لکه در خلال سال‌های 1998 تا 2000 میلادی متولد شد، زمانی که سه طوفان سفید تخم‌مرغی قدیمی که حداقل 60 سال عمر داشتند، در هم ادغام شدند و طوفان جدیدی را به‌وجود آوردند. اما در فوریه آن سال، یک منجم آماتور فیلیپینی به نام کریستوفر گو متوجه شد رنگ این طوفان کوچک از سفید به قرمز آجری تغییر یافته است. واقعیت این بود که لکه سرخ دیگری متولد شده بود.
هنوز کسی نمی‌داند چه اتفاقی افتاده که این لکه از سفید به قرمز تغییر رنگ داده است. با این حال، بهترین مدل‌ها نشان می‌دهند که ادغام سه لکه سفید اولیه با یکدیگر، طوفان نیرومندتری را تشکیل داد، آن‌قدر پرقدرت که توانست موادی قرمزرنگ را از ژرفای جو مشتری به بالا بکشد و آن‌ها را در فضای درون طوفان پخش کند. از سوی دیگر، جریان‌های گردابی درون این لکه به‌قدری شدید بود که از فرار این مواد قرمزرنگ به بیرون جلوگیری کرد. دانشمندان هنوز نمی‌دانند ماهیت این اجرام قرمزرنگ چیست، اما به‌نظر می‌رسد ابعاد این طوفانهای بزرگ در توانایی مکش این مواد تاثیر فراوانی دارد. اما نظرهای دیگری نیز وجود دارد، مثلا این‌که این مواد مکیده‌شده به‌قدری ارتفاع می‌گیرند که در معرض نور فرابنفش خورشید قرار می‌گیرند و درنهایت تابش‌های قرمزرنگی از خود ساطع می‌کنند.
مدل‌های فعلی نشان می‌دهد در ملاقات نزدیک این دو لکه با یکدیگر اتفاق خاصی نمی‌افتد. پیش‌از این هم لکه سرخ بزرگ بارها از میان طوفانهای سفیدی که لکه سرخ کوچک را تشکیل داده‌اند، عبور کرده بود و اتفاق خاصی نیفتاده بود. لایه‌های جو مشتری در عرض‌های جغرافیایی مختلف، سرعت‌های مختلفی دارند و از این‌رو زیاد پیش می‌آید که عوارض جوی مشتری با یکدیگر برخورد کنند. اما این احتمال هم‌چنان وجود دارد که لکه سرخ بزرگ در آینده‌ای نه‌چندان دور، برادر کوچک خود را به سوی یک جریان جوی جنوبی‌تر هل دهد که جهت گردشش در خلاف گردش پادساعت‌گرد طوفان است. اگر سرعت دوران این طوفان کوچک کند شود، احتمال دارد رنگ این لکه دوباره به سفید برگردد. با گذر زمان مشخص خواهد شد چه بر سر این لکه کوچک خواهد آمد.
منبع : SpaceFlightNow.com
نويسنده : ذوالفقار دانشی