هابل پنجره بشریت رو به جهان هستی در اواسط شانزدهمین سالگرد تولد خود نمایی زیبا را از انفجار ستاره ای بسیار سنگین که ما به آنها " ابرغول " می گوییم برای ما نمایش داد و با این کار خود به دانشمندان اثبات کرد که هرچند بیش از 16 سال در فضا کار کرده و 27 ترابایت اطلاعات را به زمین مخابره کرده ولی هنوز پیر نشده و می تواند مثل سابق کار کند. این آتش بازی که در تصویر به رنگ آبی متمایل به سبز دیده می شود. این ابرنواختربا قطری حدود 50 سال نوری واقع در صورت فلکی توکانا است که فقط در نیمرکره جنوبی زمین دیده می شود و فاصله ای در حدود 210000 سال نوری از ما. ابر نو اختری از" نوع دوم". حتما بعضی از شما اکنون در این فکر هستید که نوع دوم چه مفهومی دارد؟
انواع ابرنو اخترها :
ابر نواختر انفجار یک ستاره یا یک کوتوله سفید است. دانشمندان این مرحله از زندگی ستارگان را به دو نوع تقسیم کرده اند:
1- ابر نواختر نوع اول : کوتوله سفید( یا هسته تبهگن یک ستاره سنگین) یک حد بالا برای جرم خود (حد چاندراسکار) دارد که برابر 1.4 جرم خورشید است. اگر یک جسم فشرده تبهگن پا از این حد بگذارد در سکوت به سیاهچاله شدن نمی گراید بلکه به انفجار ابرنواختری می گراید. حال کوتوله سفیدی را در نظر بگیرید با 6 برابر جرم خورشید. وقتی که چنین کوتوله سفیدی در فضا تنها باشد موجودیتی پایدار و ملال آور را سپری می کند. اما اگر همین کوتوله سفید در یک دستگاه دوتائی نزدیک به هم باشد وضعیت فرق می کند. زوجه پر جرم این کوتوله سفید سریعا سوخت هسته ای خود را به پایان می رساند و به یک غول یا ابرغول تبدیل می شود. حال کوتوله سفید شروع به بلعیدن گاز از همدم غول مانند خود می کند. اگر این بلعیدن همین طور ادامه داشت جرم این کوتوله از حد چاندراسکار بیشتر می شود. در این موقع کوتوله کم شده و چگالی و دما افزایش می یابد. در این حالت کوتوله سفید به یک بمب همجوشی تبدیل می گردد و در اثر انفجار کاملا از هم می پاشد. به این نوع انفجار ابر نواختر نوع اول می گویند. اما ابر نواختر نوع دوم چیست ؟
2- ابر نواختر نوع دوم : یک ستاره ابر غول را در نظر بگیرید. او که در انتهای عمرش ستاره ای است توان گرفته از همجوشی دارای هسته تبهگنی آهن دارد. شعاع 3500 کیلومتر و چگالی 20 تن بر متر مکعب. هنگامی که هستهی تبهگنی آهنی پا از حد چاندراسکار می گذارد در کمتر از یک ثانیه می رمبد و شعاع آن 10 کیلومتر می شود. پس از آن چگالی هسته آهنی به چگالی هسته اتم می رسد و ناگهان ستاره وا می جهد و... حالا ما شاهد آتش بازی بزرگ کیهانی هستیم. اکنون دیگر با انواع ابرنواخترها آشنا شدیم. پس اگر جایی گفته شد ابرنواختر از نوع دوم است می دانیم که چگونه و چه بلایی سر ستاره آمده است. تصویر بالا را هابل با استفاده از دوربین پیشرفته خود و با گذراندن نور آن از چهار نوع فیلتر مختلف ( فرابنفش و مرئی و...) گرفته است.
صحبت از تلسکوپ فضایی هابل شد. موافق هستید که مروری بر فعالیتهای 16 ساله هابل داشته باشیم ؟ تلسکوپ فضایی هابل که از سال 1369 در مدار خود قرار گرفته است 95000 بار کره زمین را دور زده است یعنی به طور متوسط هر 100 دقیقه یکبار. تاکنون از 400000 جرم سماوی 750000 عکس تهیه کرده که حاصل آن فرستادن 28 ترابایت اطلاعات به زمین بود است. این حجم اطلاعتی را می توان بر روی تعداد زیادی سی دی ذخیره کرد. اگر همه این سی دی ها را روی هم بچینیم ارتفاعشان 2 برابر برج ایفل می شود. هابل نیز با استفاده از تجهیزات پیشرفته خود توانست به تحقیقات هشت ساله دانشمندان درباره اندازه گیری سرعت کهکشانها خاتمه دهد و همچنین اولین تلسکوپی بوده که توانسته دورترین کهکشانهای عالم را به تصویر بکشد.
جانشین تلسکوپ فضایی هابل تلسکوپی به نام جیمز وب خواهد بود. البته این تلسکوپ در طیف فروسرخ کار می کند و در حقیقت آن را باید جانشین تلسکوپ فضایی ایپیتزر دانست. قدرت شکار اجرام آن تقریبا به اندازه هابل است و قرار است در سال 2010 توسط موشک های آریان سازمان فضایی اروپا به مدار خود انتقال یابد.
منبع : خبر نامه تلسکوپ فضایی هابل
نويسنده : علی پزشکی