مگنتار ها در واقع ستارگان نوترونی هستند که دارای میدان مغناطیسی بسیار شدید می باشند و به طور معمول از خود اشعه ایکس گسیل می کنند. اما به تازگی اخترشناسان مگنتاری را یافته اند که به طور پیوسته و در فاصله های زمانی منظم از خود امواج رادیویی گسیل می کند.
در این تحقیقات دانشمندان با یاری گرفتن از چند تلسکوپ رادیویی در نقاط مختلف زمین ستاره نوترونی را کشف کردند که با سرعت زیاد به دور خود در گردش است.این برای نخستین بار است که ستاره ای نوترونی با چنینی ویژگی کشف می شود.رفتار بسیار عجیب این مگنتار بسیاری از تئوری های پیشین پیرامون ستارگان پالسار را زیر سوال برده است به طوری که پس از این باید از دیدگاه فیزیکی نوینی این اجرام عظیم را مورد بررسی قرار داد.همانطور که پیش از این هم اشاره شد،این مگنتار در فاصله حدود ده هزار سال نوری از زمین در صورت فلکی قوس(کماندار) واقع شده است و به طور پیوسته امواجی در طول موج رادیویی از خود گسیل می نماید.به طور معمول ستارگانی با میدان مغناطیسی ضعیف، از خود امواج رادیویی گسیل می نمایند و مگنتار ها در طول موج ایکس و گاهی در طیف فروسرخ و یا مرئی قابل مشاهده هستند.
فرناندو کامیلو از دانشگاه کلمبیا در این باره می گوید:چیزی که ما مشاهده کردیم کاملا بر خلاف تصورات ما بوده است،کشف این مگنتار نکته مهمی در مورد ساختار فیزیکی این گونه اجرام به ما آموخت. شاید اگر چنین نمی شد، ما هیچ گاه به آن پی نمی بردیم.
ستارگان نوترونی از بقایای ستارگان بسیار عظیم، پس از انفجار ابر نو اختری بو جود می آیند. این ستارگان جرمی برابر جرم خورشید، اما قطری در حدود 25 کیلومتر دارند.همین امر باعث پیدایش چگالی بسیار زیاد آن ها می شود.ستارگان پالسار گونه ای از ستارگان نوترونی هستند که از خود امواج رادیویی نیز گسیل می نمایند.در اثر چرخش ستاره ،امواج رادیویی گسیل شده از قطب های آن در فضا پراکنده می شود. بخشی از این امواج در مسیر حرکت خود از زمین نیز عبور می کنند و بدین وسیله اخترشناسان با استفاده از تلسکوپ های رادیویی آن ها را ثبت می کنند.
اخترشناسان از آغاز تحقیقات خود از سال 1967 تا کنون موفق به کشف 1700 ستاره پالسار شده اند.
دیوید هلفند از دانشگاه کلمبیا در این باره می افزاید: شدت میدان مغناطیسی در این ستارگان چنان زیاد است که سرعت چرخش یک ناو هواپیما بری، برای نشان دادن قطب شمال در یک مگنتار نسبت به چرخش سوزن کوچک یک قطب نما در زمین بسیار بیشتر است.اگر بخواهیم شدت میدان این دو را با هم مقایسه کنیم،میدان مغناطیسی یک مگنتار هزار تریلیون بار بیشتر از میدان مغناطیسی زمین است!
مگنتار تازه کشف شده با نام XTE J1810-197 برای نخستین بار در سال 2003 میلادی توسط کاوشگر اشعه ایکس رسی سازمان فضایی ناسا شناسایی شد.اما پس از یک سال گسیل اشعه ایکس از جانب این ستاره کاهش یافت.در همین زمان جولز هلپرن به همراه دستیارانش از دانشگاه کلمبیا بوسیله تلسکوپ رادیویی بسیار عظیم موسسه دانش ملی واقع در نیو مکزیک موفق شدند گسیل امواج رادیویی آن را ثبت کنند. بر طبق تصورات پیشین گسیل امواج رادیویی در طول موج های مختلف از جانب یک مگانتر بسیار غیر عادی است. یکی از فرضیاتی که پیرامون گسیل امواج رادیویی ارائه شده است،چنین می گوید:ابری از ذرات غبار که هنگام طغیان اشعه ایکس در ستاره نوترونی به بیرون رانده شده، باعث تولید امواج رادیویی می شود.اما بزودی دانشمندان به این نتیجه رسیدند که تئوری مذکور کاملا اشتباه است.با توجه به این موضوع که برخی از مگنتار ها به گسیل امواج رادیویی می پردازند،کامیلو و گروهش این بار با تلسکوپ رادیویی پارکر واقع در استرالیا ستاره نوترونی مذکور را مورد بررسی قرار دادند.این بار نیز پالس های رادیویی بسیار شدیدی را در هر پنج و نیم ثانیه(سرعت چرخ ستاره نوترونی) ثبت کردند که این خود مهر تاییدی بود بر مشاهدات قبلی.اما همچنان که تحقیقات ادامه می یافت دانشمندان بیش از پیش از رفتار عجیب مگنتار شگفت زده می شدند. همانطور که یک ستاره پالسار به گسیل امواج ادامه می دهد، شدت فرکانس های رادیویی کاهش می یابد ولی مگنتار مورد نظر همچنان با همان فرکانس های قبلی (140 گیگا هرتز) به گسیل امواج ادامه می داد.به علاوه شدت این امواج نیز روز به روز افزایش می یابد و متعاقب آن شکل مگنتار هم دچار دگرگونی می شود.
چنین تغییراتی ناشی از جابجایی میدان مغناطیسی در ستاره نوترونی است.
دلیل این گونه رفتارها چیست؟به عقیده برخی از دانشمندان میدان مغناطیسی این ستاره در حال پیچ و تاب خوردن است،این فرایند خود جریان الکتریکی بسیار شدید تری را پدید می آورد که باعث گسیل پالس های رادیویی از مگنتار می شود. اسکات رانسون از اعضای تیم رصد خانه رادیویی ملی در پایان افزود:برای پی بردن به این پدیده اسرار آمیز و یافتن دلیلی قطعی و قانع کننده،ما با تمام تجهیزات خود به بررسی و تحقیق روی این مگنتار ادامه خواهیم داد،امیدواریم با گذشت زمان دانش عمیق تری نبست به این گونه اجرام بدست آوریم.
منبع : NRAO news Release
نويسنده : اسماعیل مروجی