سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

 زندگی و تحصیلات 

دكتر فيروز نادری كه در حال حاضر به عنوان يكی از مديران ارشد سازمان فضايی ناسا، نقشی كليدی در تعيين راهبردها و نظارت بر كل طرح‌ها و ماموريت‌های يكی از مهمترين مراكز فضايی اين سازمان بر عهده دارد، در سال 1325 در شيراز متولد شده و تحصيلات ابتدايی و متوسطه‌اش را در شيراز و تهران گذرانده است.

وی در سال 1964 به آمريكا رفته و تحصيلات خود را تا مقطع دكتری مهندسی الكترونيك در دانشگاه كاليفرنيای جنوبی ادامه داده است. دكتر نادری، پس از پايان تحصيل به كشور بازگشت و ضمن گذراندن خدمت سربازی، مدتی در مركز «سنجش از دور ايران» فعاليت كرد. وی از حدود 26 سال پيش همكاری خود را با ناسا آغاز كرد و در اين مدت مشاغل فنی و مديريتی متعددی را در زمينه ماهواره‌های مخابراتی متحرك، رادارهای سنجش از دور، رصدخانه‌های تحقيقاتی اختر فيزيك ، اكتشاف مريخ و ساير اجرام منظومه شمسی برعهده داشت. دكتر نادری، فروردين ماه 1379 در شرايطی كه چندين ماموريت متوالی سازمان فضایی ناسا در پرتاب فضاپيما به سوی مريخ با شكست مواجه شده بود، به مديريت برنامه‌های اكتشافات مريخ منصوب شد و توانست در طی چهار سال، سه ماموريت مهم از جمله پرتاب دو كاوشگر مريخ‌نورد «روح» و «فرصت» را با موفقيت به انجام رساند. اين دانشمند ايرانی در پی اين موفقيت درخشان، در اسفند ماه سال گذشته به سمت معاون و مدير ارشد برنامه‌ريزی مركز JPL (آزمايشگاه پيشرانش جت) - از مهمترين مراكز فضايی ناسا - منصوب شده و در سمت جديد به عنوان مسئول طراحی برنامه‌ها و راهبردهای مركز، تجاربش در ماموريت‌های مريخ را در مطالعه ساير بخش‌های جهان از زمين تا كهكشان‌های دور به كار بسته است.وی همچنين مسئوليت طراحی چشم‌انداز راهبردی پنج تا 20 ساله JPL را برعهده دارد.

 

دكتر نادری در راستای سه دهه همكاری مستمر با سازمان فضایی ناسا، به دليل عملكرد درخشان علمی و مديريتی به دريافت عالی‌ترين نشان علمی اين سازمان (The Distinguished Service Medal) و نشان‌های متعدد ديگر از جمله نشان فن‌آوری فضايی Hall of Fame، جايزه Aviation Week 2004 Aerospace، نشان افتخار Ellis Island سال 2005 - به دليل همكاری‌های گسترده علمی كه به غنی‌تر شدن فهم جامعه منجر شده - و ... موفق شده است.

 

متن زیر مصاحبه اختصاصی است که دکتر فیروز نادری در باره موضوعات مختلف انجام داده اند.

 

 ماموریت های حال و آینده مریخ در چه وضعیتی قرار دارند؟

 پس از دو شکست پیاپی در مریخ در سال های گذشته سازمان فضایی ناسا دکتر فیروز نادری را به عنوان مسول برنامه های مریخ و ماموریت های سیاره سرخ منصوب کرد. دکتر نادری برنامه های موفق دوره مدیریت خود را در موضوع مریخ با هدایت و راهبری مریخ نوردهای آپورچونیتی و اسپریت آغاز نمود. کارنامه ای درخشان از یک همکاری دسته جمعی و تلاشی چند صد نفره برای هدفی مشترک . هم اکنون این دوقولوهای مریخی نزدیک به 1000 روز را در مریخ گذرانده اند که رکورد بسیار خوبی برای مریخ نوردها و گروه هدایت کننده آنها محسوب می شود. ( آخرین خبر ها حاکی از آن است که ماموریت مریخ نورد های ناسا برای یک سال دیگر تمدید شد )

 

 پس از موفقیت مریخ نورد های روح و فرصت مهم ترین ماموریت، مدارگرد اکتشافی مریخ MRO یا Mars Reconnaissance Orbiter   می باشد. دکتر فیروز نادری مدیریت این برنامه را نیز به عهده دارد . شاید چند روز بیشتر نیست که قرار گیری موفق فضاپیمای MRO به مدار از پیش تعیین شده و تصحیح مداری آن موفقیت دیگری را نصیب آقای دکتر فیروز نادری و همکارانش کرد. ( به خبر  MRO مدارگرد مریخ آماده برای جستجو مراجعه نمایید)  و به این ترتیب یکی دیگر از برنامه های پیچیده  پرتاب و هدایت مدارگرد های مریخ به مرحله جدید خود وارد شده است. فضا پیمای MRO سال پیش راهی مریخ شده و طی ماه های گذشته به مرحله تصحیح مداری خود رسیده و به مرور می رود تا در اولین گام  تصاویر آزمایشی خود را از سطح مریخ ارسال کند(برای دریافت اطلاعات بیشتر پیرامون MRO  به مقاله مدارگرد اکتشافی مریخ گامی درخشان به سوی اکتشافات فضایی مراجعه نمایید).

 

 مدارگرد دیگری نیز سال آینده در شمال مریخ و نزدیک قلب یخی آن فرود خواهد آمد. نام این مدارگرد که کپسول آزمایشگر آن به سمت شمال مریخ شلیک خواهد شد فونیکس است فونیکس پس از برخورد با سطح مریخ قرار است تا در آزمایشگاه کوچک خود روی سطح و یخ های قطبی مریخ آزمایشهایی را به انجام برساند .

 اما در اواخر دهه میلادی و تا سال 2010 قرار است تا مریخ نورد بسیار پیشرفته ای با نام  MSL  که یک لابراتوار مجهز علمی را به همراه دارد به سطح مریخ برسد. این یکی از بزرگترین پروژه های مریخ طی این دهه است که برای کاوش سطح سیاره سرخ انجام میشود. این مریخ نورد که شبیه به مریخ نورد های قبلی است اندازه ای به مراتب بزرگتر - سنگین تر و با ادوات ازمایشگاهی و جستجوگر بیشتر و کاملتری راهی مریخ خواهد شد.

 

 آزمایشگاه سنگ و کانی به همراه 8 جز آزمایشگر دیگر آزمایشگاه این مریخ نورد را تشکیل میدهند. MSL چهار برابر از لحاظ وزن و اندازه از هم نوعان فعلی خود در مریخ بزرگتر است  و مهمترین ویژه گی آن نوع سوخت آن است که از انرژی اتمی استفاده میکند. پیش بینی میشود عمر این ربات کاوشگر با توجه به نوع سوخت آن و نوع طراحی بسیار طولانی باشد.

 اینها مهمترین پروژه های صورت گرفته در مریخ طی  این دهه خواهند بود. به گفته دکتر فیروز نادری تمامی این پروژه ها به صورت سلسله ای و مرتبط به هم انتخاب شده و طراحی میشوند و هر کدام مکمل ماموریت قبلی و پیش نیازی برای ماموریت های بعد از آن خواهند بود. مدارگردها مریخ را از بالا کاوش میکنند و نقاط احتمالی فرود مریخ نوردها را تعیین میکنند. برای مثال ادیسه مارس مدارگردی بود که پیش از ارسال مریخ نورد های روح و فرصت مکان های فرود این دو را بررسی و باعث انتخاب آن توسط متخصصان ناسا شده بود.

 

 با صحبت هایی جنابعالی این طور به نظر می رسد که معمولا ناسا مدارگردها را پیش از ارسال مریخ نوردها به سوی این سیاره ارسال می کند ؟

 بله همینطور هست. برای اولین بار در دهه 70 میلادی پروژه وایکینگ ها هم همراه با پرتاب مدارگرد ها به انجام رسیدند. شروع این نوع سلسله ماموریت ها با ارسال اطلاعات مدارگردهای در حال چرخش به دور مریخ و سپس فرود وایکینگ ها در مریخ انجام شد.

 

ماموریت بعدی فرود مریخ نورد در مریخ در چه سالی است و چه نتیجه ای از آن مد نظر است؟

 MSL مریخ نورد جدید در سال 2009 پرتاب خواهد شد و در سال 2010 به مریخ رسیده و در سطح آن فرود خواهد آمد. اما فرق بین MSL با مریخ نوردهای کنونی در چیست ؟  : در اینجا سه سوال و هدف اصلی پیش روی ما است :در نظر گرفتن شرایط مریخ در طول تاریخ . آیا حیاتی در گذشته در آن وجود داشته یا این که در اینده بوجود خواهد آمد ؟ دوم این که آیا اگر شرایط زندگی وجود داشته  آیا حیاتی هم بوجود آمده یا خیر. و سوال سوم این که ایا اگر حیاتی هم بوجود امده است در حال حاضر هم به شکلی خاص دیده میشود یا خیر ؟ همه مریخ نورد ها آینده به قصد رسیدن به پاسخ این سوالات است که راهی مریخ میشوند.

 

هدف های روح و فرصت این بود که آیا آب به عنوان یکی از ملزومات بوجود  حیات در مریخ  در گذشته این سیاره وجود داشته ؟

پاسخ این کاوشگر ها به ما چه بود ؟  : اسپریت را در دریاچه ای فرستادیم که فکر میکردیم در انجا بتواند شواهدی از وجود اب یا حیات قدیمی یافت کند اما در این مورد تیر ما به خطا رفت ! و در مکان فرود چیزی یافت نکردیم.

 آپورچونیتی نیز در جایی که قبلا توسط ادیسه مریخ یا MGS نامزد فرود آپورچونیتی انتخاب شده بود و پیش بینی میشد که حاوی مواد معدنی نظیر هماتیت باشد فرستاده شد. در این مورد آپورچونیتی توانست با کشف هماتیت که نشان دهنده وجود آب در گذشته است کمک بزرگی به ما بکند. کشف وجود آب در گذشته کمک بزرگی خواهد کرد برای این که مطالعات بعدی خود را در این باره متمرکز کنیم. وجود آب احتمال وجود حیات در گذشته را بسیار بیشتر میکند.

 

ارسال کاوشگر MSL در سال 2009 گام بزرگی خواهد بود. این کاوشگر پس از فرود در مریخ به دنبال مواد شیمیایی خواهد گشت که از اثرات وجود حیات باقی مانده گذشته باشد. یا بقایایی از آن باشد.  از مقایسه مواد شیمیایی خاص که توسط سیستم های حیاتی زنده به وجود می آیند و مواد شیمیایی طبیعی میتوان به این نتیجه رسید که حیات از نوع خاصی در مریخ وجود داشته است. اگر ماموریت MSL با موفقیت و پیش بینی های انجام شده همراه باشد قدم بعدی ما جستجوی مستقیم حیات در مریخ در سال های پس از آن و حوالی سال  2016 خواهد بود.

 شاید ذکر یک مساله در اینجا لازم باشد . در دهه 70  فضا پیما های وایکینگ که روی سطح مریخ فرود امدند مستقیما به دنبال حیات بودند و با حمل بسیار تجهیزات و با یقین به این که حیاتی در مریخ وجود دارد به جستجوی حیات در سطح مریخ پرداختند. اما در آن زمان نتوانستند به نتیجه ای برسند و پاسخ انها برای ما مایوس کننده و منفی بود. هیچ حیات و یا حتی نشانه ای از ان در مریخ یافت نشد.درس بزرگی که از این ماموریت گرفتیم کار قدم به قدم و با برنامه در مریخ بود.

  

MSL به دنبال چه چیزی خواهد بود، که ما از ماموریت روح و فرصت بدست نیاوردیم؟

  

 هدفهای اصلی دو مریخ نورد روح و فرصت کشف آب در گذشته یا حال مریخ بود که نتیجه آن پس از جستجوی بسیار مثبت بود. مریخ نورد آپورچونیتی توانست اثرات وجود اب را در میلیونها سال پیش در اطراف مکان فرود خود بیابد.

 اما MSL دنبال چه چیزی خواهد بود :  اگر در نظر بگیریم که آب در میلیونها و میلیاردها سال پیش در مریخ وجود داشته احتمالا حیات نیز از نوعی خاص میتوانسته وجود داشته باشد. پس ما باید به دنبال اثرات باقی مانده از این حیات یا مواد شیمیایی که حاصل واکنش آن سیستم های حیاتی با مواد اطرافشان بوده باشیم. یکی از راههایی که دانشمندان به دنبال کشف حیات از بقایای مواد شیمیایی به جا مانده در مریخ هستند این است که چرخش جهت خاصی از اتمها با جهت های مختلف مثلا به  راست (R) یا چپ  (L) در مواد سطح مریخ بررسی کنند چرخش به چپ برخی اتمها نشانه حیات در گذشته است. این نوع ارایش اتمی را فقط سیستم های حیاتی در همه کیهان باعث میشوند و یافتن آنها شاید نشانه ای از حیات در گذشته باشد. پس هدف اصلی MSL بیشتر جستجو برای اینگونه نشانه های حیاتی خواهد بود.

 

 اگر پاسخ MSL برای وجود شواهد حیات و کشف آثار شیمیایی حیات مثبت باشد ,  موفقیت این ماموریت چه تاثیری بر ماموریت های بعدی انسان به مریخ و یا فرود انسان در مریخ خواهد داشت ؟

 پروژه های رباتیک تقریبا همگی به هم مرتبط هستند و راه را  برای رسیدن به هدفهای بزرگ بعدی هموارتر خواهند کرد . ما در هر پرتاب فضا پیما با تجربه تر شده و از لحاظ تکنولوژیک پیشرفته تر خواهیم شد.  اما سفر انسان به مریخ !  فرستادن انسان به مریخ به قدری مشکل و پیچیده خواهد بود که ارسال MSL و موفقیت آن نیز نمیتواند تنها پیش نیاز مسافرت انسان به مریخ باشد.

 

مشکلات بزرگی پیش روی ما است : سه مرحله برای سفر به مریخ متصور است : اول پرتاب از زمین – دوم هدایت از زمین تا مریخ و سوم فرود در مریخ . بخش دوم این ماوریت آسان ترین قسمت آن خواهد بود و سختی آن فرود در مریخ و پرتاب از زمین است. مرحله اول یعنی پرتاب به سبب حجم زیاد وسایل و ملزومات این سفر نیاز به تدارک چندین پرتاب از زمین خواهد داشت که در فضا این تجهیزات به هم ملحق شده و به صورت یک فضا پیمای مرکب از همه این وسابل به سمت مریخ حرکت میکند. پس از این ساده ترین مرحله آغاز میشود که حرکت این فضاپیما تا مریخ است. در این مرحله فضا پیما با سرعت بسیار زیاد به سمت مریخ روانه میشود و مشکلات از زمانی اغاز میشود که  ما بخواهیم سرعت آن را نزدیک مکان فرود و در جو بسیار رقیق مریخ کاهش دهیم و آن را با همه مسافران و وسایلش سالم به سطح بنشایم. برای مثال سرعت حرکت فضا پیما هایی که حامل روح و فرصت بودند نزدیک به 20 هزار کیلومتر در ساعت بود و زمانی که تنها 120 کیلومتر با مریخ فاصله داشتند باید سرعت را آنقدر کاهش میدادیم که به آرامی بتوانند بر سطح مریخ فرود ایند.

 

مشکلترین فاز فرود در به مریخ کند کردن سرعت فضا پیما است. در حال حاضر و در ماموریت های کنونی سپر حرارتی – چتر و موتور ها میتوانندسرعت را کاهش بدهند . اما در زمانی که فضا پیمای حامل انسان بخواهد با 20 تا 25 برابر وزن و اندازه در سطح مریخ فرود آید کار کمی سخت تر خواهد شد ! ما هنوز تکنولوژی مورد نیاز برای این کار را در اختیار نداریم تابتوانیم سرعت را طوری کاهش دهیم که انسان را به سلامت در سطح مریخ بنشانیم . یکی از دلایل مهم این است که در مریخ حتی نمیتوان از خاصیت اصطکاکی جو  آن به سبب رقیق بودنش استفاده کنیم .

 

 سوال همیشگی در باره مریخ : سفر انسان به مریخ در چه تاریخی قابل تصور است ؟ تخمین هایی که هم اکنون وجود دارد سال های بین 2015 و 2020 را زمان احتمالی سفر انسان به مریخ در نظر میگیرد. با توجه به مشکلاتی که متذکر شدید چه زمانی را می توانیم برای این سفر در نظربگیریم؟

 با توجه به مشکلات تکنولوژیکی و مالی که بر سر این راه وجود دارد به نظر نمیرسد تا نیمه این قرن بتوانیم تمامی امکانات این سفر را فراهم کنیم و باید تا دهه های اینده صبر کنیم. برای پاسخ به این پرسش باید به مقدمات پرتاب و تکنولوژی هایی که فعلا در اختیار داریم توجه کنیم.در ابتدا روی شاتل ها صحبت میکنیم . یکی از راه های ارسال تجهیزات به فضا هم اکنون شاتل ها هستند. اما پروژه شاتل ها  به دلیل قدیمی شدن فن آوری های ساخت و هزینه های سنگین و خطراتی که داشته اند تا سال 2010 بازنشسته خواهند شد. ناسا 14 بار دیگر شاتل ها را به فضا پرتاب خواهد کرد که 13 پرتاب برای ارسال تجهیزات به  ایستگاه فضایی و  یک پرتاب هم برای تعمیر تلسکوپ فضایی هابل در نظر گرفته شده است. اما  ناسا  در حال تعیین جانشین هایی برای شاتل ها است این پرنده های جدید دیگر شبیه به شاتل ها نبوده و به پروگرس ها - فضا پیما های روسی شباهت خواهند داشت که مکانیسمی شبیه به آنها دارند. در پروگرس ها مکان استقرار فضانورد ان بالای موشک پرتاب کننده در نظر گرفته میشود که سیستم های جدید ناسا هم شبیه به آن خواهد بود. تاریخ شروع استفاده از این فضا پیما ها سال 2014 در نظر گرفته شده است. این زمانی است که ناسا طبق زمانبندی های ماموریت های خود قصد دارد تا دوباره به ماه عزیمت کند ولی این بار دیگر شبیه به مسابقات فضایی دهه های اولیه عصر فضا که برای فتح ماه بین شوری و امریکا رقابت سختی بود جنگی بر سر فتح ماه نخواهیم داشت. تغیر پرتاب کننده ها و بالابر ها و همینطور سفر دوباره به ماه از مهمترین برنامه های ناسا طی دهه اینده خواهند بود. پس از این ما روی چگونگی سفر فضا پیما های رفت و برگشت به مریخ و همینطور سفر انسان به سیاره سرخ برنامه ریزی میکنیم.

 

همانطور که قبلا متذکر شدم ما سه مشکل بزرگ برای رسیدن به مریخ خواهیم داشت که پرتاب به مریخ - هدایت تا مریخ و فرود روی مریخ هستند اما یک مشکل دیگر هم هست ! و آن هزینه های سنگین این ماموریت  است که غیر قابل تصور خواهد بود. به طور مثال در زمان فرود اولین انسان به ماه با بودجه های کنونی نزدیک به 70 میلیارد دلار سرمایه گذاری دولت وقت ایالات متحده انجام شد تا امریکا برنده مسابقه فتح  ماه با شوروی باشد مسابقه ای که سیاسی بود. این مبلغ هنگفت قسمت زیادی از هزینه های جاری دولت ان زمان را تشکیل میداد. ولی تخمین ما برای انجام سفر انسان به مریخ در حال حاضر رقمی بالغ بر 200 تا 400 میلیارد دلار است !  در حال حاضر چنین رقابتی وجود ندارد از زاویه دیگر اشکال اساسی بعدی شاید هزینه های جاری ملی در امریکا باشد. اگر به ترکیب هرم سنی و جمعیتی امریکا نگاه کنیم ساختاری میان سال و رو به پیری را خواهیم دید. این جمعیت به مرور و طی سالهای آینده پیر تر و آسیب پذیر تر خواهند شد که نیاز به توجه و صرف هزینه های بسیار زیادی برای آن لازم است. پس این هم یکی از مشکلات بزرگ ما  برای تامین بودجه سرسام آور سفر به مریخ است.

 

 مشکل سوم سلامت انسان در فضا و مریخ. سفر چند روزه به ماه و اقامت در آن از نظر فیزیولوژی بدن خطرات زیادی برای انسان نداشته و  به مشکلی از این نظر بر نخوردیم.برنامه ای که حداکثر طی چند روز رفت و برگشت فضانوردان به ماه  انجام میپذیرد. ولی سفر به مریخ کاملا متفاوت است. ما با تجهیزات کنونی حدود 7 ماه زمان لازم خواهیم داشت تا فاصله بین زمین تا مریخ را  طی کنیم 7 ماه سفر در زمانی است که مریخ نزدیکترین فاصله را به ما داشته باشد. در نظر بگیرید زمان برگشت هم باید در تاریخی باشد که دوباره مریخ نزدیکترین فاصله را به زمین داشته باشد تا همین 7 ماه زمان برای رسیدن به زمین را صرف شود. پس از رسیدن به مریخ 19 ماه طول خواهد کشید تا دوباره شرایط ایده عال برای بازگشت به زمین فراهم شود . یعنی فضانوردان زمانی در حدود 14 ماه را در راه رفت و برگشت از مریخ هستند و 19 ماه نیز باید در مریخ به سر برند. با این شرایط سخت میتوان در نظر گرفت که سفر انسان به مریخ نمیتواند طی یکی دو دهه اینده صورت گیرد.

 

 نقش شما در پروژه MRO  و همچنین در ماموریت مریخ نوردهای روح و فرصت چه بوده است؟

 دوستان و هم وطنان من به دلیل علاقه زیاد به هموطنانشان و دانشمندان ایرانی سعی میکنند طراح اصلی این پروژه را بنده معرفی کنند که این تصور صحیح نیست.  برای مثال اگر بتوانیم پاسخ این سوالات را بدهیم شاید مفهوم این جمله را دریابیم چند سوال از خودمان میپرسیم : به نظر شما طراح شاتل فضایی کیست ! یا این سوال که تلسکوپ فضایی هابل را چه کسی ساخته و طراحی کرده است ؟  پاسخ همه این ها این است که نه یک نفر بلکه کار گروهی سبب ساز ساخت انها بوده است. در مورد پروژه مریخ نوردهای اسپریت و آپورچونیتی نیز وضعیت به همن گونه بوده و یک تیم چند صد نفره با تخصصهای مختلف سازنده آن بوده اند.

درطول 5 سال گذشته 5 یا شش پروژه را به عهده داشته ام. در طول برنامه مریخ مسول  آن بودم و مدیر برنامه های مریخ . همینطور برنامه ریزی پروژه های 10 ساله مریخ نیز بر عهده من میباشد. مسولیتم هماهنگی های بین مدیران پروژه ها و اجزا آنها است . نقش اساسی و تخصص من مدیریت سیستم بوده که اصطلاحاSystem Engenrinig  نامیده میشود.  در همه پروژه ها شاید تخصص های مختلفی از واحد های نرم افزاری گرفته تا سخت افزاری و ... وجود دارند که هماهنگی دقیقی را بین خود لازم خواهند داشت و این کار یک مدیر برنامه است. سابقه علمی من : دکترای مهندسی برق -متخصص پردازش تصاویر دیجیتال نیز هستم. علاقه من بشتر مدیریت برنامه بوده طی 27 سالی حضورم در ناسا  وظیفه ام مدیریت برنامه ها بوده است . در سازمان فضایی ناسا مدیریت ها را به افرادی میسپارند که تجربه و تخصص مدیریت برنامه  و احاطه نسبی نسبت به آنچه در تمامی بخشها اتفاق میافتد داشته باشند. بخشهایی که بنده در آنها مشغول فعایت بوده ام شامل این قسمت ها هستند :ماهواره ها - ماهواره های زمین شناس- تلسکوپ جیمز وب  - مریخ و ... بوده است. از  سال گذشته نیز معاون JPL جی پی ال هستم.

 

 MRO هم اکنون در چه وضعیتی به سر می برد؟ بحران چند ماه پیش این پروژه که یکی از دلایل لغو سفر شما به ایران بیان شده  به بوده است؟

 وقتی که یک فضا پیما به سوی سیاره ای پرتاب می شود ، احتمال دارد در مراحل مختلف ماموریت   مشکلاتی بو جود آید. هنگامی  که مدار گردMRO با سرعت بسیار زیادی به مریخ نزدیک می شود، باید طی ترمز هوایی  AEROBRAKING  و چند مرحله تصحیح مداری از سرعت فضا پیما کاسته شود و مدار گرد  در مدار اصلی خود به دور سیاره قرار گیرد. این مرحله از باید ماموریت با دقت بسیار زیادی صورت پذیرد، زیرا بروز کوچک ترین اشتباه باعث عبور مدار گرد از کنار سیاره و یا برخورد با آن می شود.

 

مدار از پیش تعیین شده برای  MRO بیضی به ارتفاع  300 کیلومتر از سطح  مریخ می باشد. ورود مستقیم  به این مدار سوخت زیادی لازم داشت و همین میزان سوخت باعث می شد تا نتوان تجهیزات زیادی را همراه مدار گرد ارسال کرد. اماMRO از روشی خاص برای قرار گیری در مداری مناسب بهره می برد. به همین منظور مدار گرد را به جای مدار دایره ای در یک مدار بیضی بسیار کشیده قرار گرفت . این مدار بین 300 تا 30.000 کیلومتر پهنا داشت و قرار گیری در این مدار باعث صرفه جویی در مصرف  500 کیلوگرم سوخت و جایگزینی  آن با  تجهیزات ارسالی مورد نیاز برای کاوش مریخ شده است. مدارهای بیضوی، مدارهای کشیده ای هستند و زمان زیادی (حدود شش ماه) طول می کشد تا از ابتدا تا انتها طی شوند. به همین دلیل  MRO مدارهای بیضوی خود را کوچک و کوچک تر می کند تا در مدار مورد نظر ما قرار گیرد . هنگام ترمز هوایی MRO ، مجهز به موتور های سوختی کوچکی است که قادرند با اجرای مانور هایی فضا پیما را در مسیر اصلی خود نگاه دارند. روش  کار به این صورت است که مدار گرد با روشن و خاموش کردن موتور ها و ایجاد اصطکاک مدارها را کوچک و کوچکتر می کند و حدودا 300  مدار تغییر مکان می دهد تا در مداری 90 تا 110 دقیقه ای قرار گیرد. مداری که MRO در ابتدا وارد آن شد به دلیل کشیدگی زیاد و همچنین تمایل زاویه ای،برای اکتشافات و پژوهش های علمی مناسب نبود. MRO هم اکنون در مدار اصلی خود قرار گرفته است و می تواند به کاوش در سطح مریخ بپردازد.

 ما قوی ترین تلسکوپ را برای این  مدارگرد در نظر گرفتیم که قوی ترین تفکیک را در تصاویر ارسالی مریخ خواهد داشت به اندازه ای که میتواند یک صندلی را در سطح مریخ تشخیص دهد!  طیف سنج بسیار مجهزی نیز در آن تعبیه شده است.

یکی از هدفهای مهم این نقشه برداری ها انتخاب محل فرود  مریخ نورد MSL  در زمان فرود آن در سال 2010 خواهد بود.  MSL قصد دارد به صورت مستقیم به دنبال حیات یا آثاری به جا مانده از آن در سطح مریخ بپردازد.

 

مشکل پیش آمده برای MRO چه بود ؟  سرعت زیاد MRO در زمانی که نزدیک به مریخ شده بود میبایستی کم می شد و این کار نیز باید با پمپاژ سوخت به درون موتورهای آن و روشن کردن موتور ها انجام میشد. مراحل کار بسیار ساده است ! در زمانی معین باید چند پیچ باز و بسته شود که با چند انفجار کوچک منظم این کار انجام میشود و میزان معینی سوخت به مخزن سوخت وارد شود و در انجا منفجر شده باعث تغییر مسیر و کم کردن سرعت شود. 4 هفته مانده به رسیدن به مرحله باز و بسته کردن این پیچها آزمایشی را روی ماهواره ای که شبیه به همین سیستم در ان تعبیه شده بود انجام دادیم که نتیجه ازمایش منفی بود. پیچها باز نشد و این ما را نگران میکرد که احتمالا با چنین وضعیتی در زمان رسیدن MRO به مریخ روبرو خواهیم شد. سرانجام به این نتیجه رسیدیم که ترتیب انفجارهایی که پیچ ها را باز میکند باید تغییر میکرد که حدسمان درست بود و با تغییر زمان بندی انفجار های درهفته های بعدی توانستیم مشکل بوجود امده را بر طرف کنیم. شبیه به چنین مشکلی را در ماموریت مریخ نورد اسپریت نیز داشتیم. در زمانی که اسپریت قرار بود به سطح مریخ نشیند مقدار زیادی غبار و شن در جو مریخ  وجود داشت و این به خاطر طوفان هایی بود که در مریخ رخ داده بود . 

با توجه به رقیق بودن جو مریخ و جابه جایی این جو اندک احتمال میدادیم که هوا به اندازه کافی وجود نداشته باشد تا چترها بتوانند سرعت کپسول حاوی آن را کم کنند ما توانستیم در 48 ساعت پیش از رسیدن به نقطه بحرانی با تغییراتی در برنامه باز شدن چترها مشکل را برطرف کنیم.

 

  MRO از چه زمانی داده های خود را به زمین ارسال خواهد کرد؟

  از 16 سپتامبر ( سه شنبه گذشته ) کار MRO آغاز شده است و این فضا پیما هم اکنون در مدار از پیش تعیین شده در حرکت بوده و مشغول آزمایش ادوات خود میباشد. و از دو ماه اینده دستگاه های نقشه بردار و تصویر بردار اطلاعات اصلی را ارسال خواهند کرد.

 دو وظیفه برای MRO در نظر گرفته شده است. اولی نقشه برداری از مریخ با تفکیک بسیار زیاد که برای تعیین مکان فرود MSL در سال 2010 به کار خواهد رفت و دومی ایجاد ارتباط بین مریخ نورد MSL با زمین به واسطه MRO خواهد بود.

 

 

از اسپریت و آپورچونیتی چه خبر؟ آیا داده های جدیدی از این مریخ نوردها دریافت می کنیم؟ 

 در ابتدا 90 روز انتظار داشتیم که این دو مریخ نورد با توجه به شرایط حاکم بر مریخ بتوانند زنده بمانند.

 این به علت اتمام انرژی به دلیل خاک گرفتگی سطح سلولهای خورشیدی آن پیش بینی شده بود. اما یک اتفاق جالب به کمک ما آمد.

 معمولا در مریخ باد ها و گرد باد های کوچکی میوزند . وزش این بادها باعث شد تا گرد و خاک جمع شده روی صفحه های خورشیدی این مریخ نوردها از روی آن پراکنده شود. و طول مدت دریافت انرژی خورشیدی افزایش یابد. وضعیتی که تا به حال نیز ادامه داشته است.

علاوه بر این مشکلات که با خوش شانسی همراه بوده ، مشکلاتی هم در بخش مکانیکی آنها داریم . مثلا چرخ جلو سمت راست اسپریت از کار افتاده است که سرعت کار این مریخ نورد را کم کرده است.

 ما مشکل بزرگتر برای ادامه کار آنها تامین بودجه آنها است. ما 90 روز بودجه برای آنها در برنامه خود گنجانده بودیم که با توجه به تمدید چند باره ماموریت آنها این زمان بسیار بیشتر از پیش بینی ها شده است. هم اکنون سالانه 30 میلیون 

دلار هزینه نگهداری مریخ نورد هاست که رقم زیادی برای اداره آنها محسوب میشود.  آخرین تصمیم گیری سازمان فضایی ناسا تمدید 1 ساله ماموریت موفق مریخ نورد های اسپریت و آپورچونیتی است که در این بخش خبری آن را بخوانید  ماموریت مریخ نورد های ناسا برای یک سال دیگر تمدید شد

  در پایان برای شما و همه جوانان ایرانی آرزوی موفقیت میکنم.

 

 

 برای شنیدن صدای مصاحبه اینجا کلیک کنید :  فایل شماره  1  (6 مگا بایت   40  دقیقه )   -   فایل شماره  2  (5  مگا بایت 38 دقیقه )

 

 برای شنیدن مصاحبه نیاز به  نرم افزار RealPlayer دارید.

 

  منبع : Parssky.com

  نويسنده  : محمد رحيمي