سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

از چند دهه­ی گذشته تاکنون، یکی از نظرات پذیرفته شده در ستاره­شناسی این است که جرم یک کوتوله­ی سفید نمی­تواند بیش از ٤٤/١ برابر جرمِ خورشید باشد؛ این حدی است که در اوایل دهه­ی٣٠ میلادی توسط یکی از بزرگترین اخترفیزیک­دانان قرن بیستم، سوبرامانیان چاندراسکار محاسبه شد. طبق این نظریه اگر یکی از این اجرامِ به­جای­مانده از ستاره­ها، جرم کافی از یک همدم دوتایی روی خود انباشته سازد چنان­که از این حد بگذرد، واکنش­های گرما­ـ­هسته­ای در اعماق درونش، کل ستاره را به صورت یک ابرنواختر گونه­ی Ia از هم می­پاشد. تاکنون کوتوله­ی سفیدی که فراتر از حد چاندراسکار باشد مشاهده نشده و انرژی انفجارهای گونه­ی Ia همگی با کوتوله­ی سفیدی زیر این حد منطبق بوده­اند.

اما در شماره ٢١ سپتامبر مجله­ی Nature، یک گروه بزرگ بین­المللی به نام بررسی میراث ابرنواختر (Supernova Legacy Survey  یا SNLS) گزارشی ارائه داده از مشاهدات مربوط به یک انفجار دوردست از گونه­ی Ia به نام SNLS-03D3bb که ممکن است منشائی اَبَرـ­چاندراسکاری داشته باشد. نخست این که درخشنگی این انفجار، دو برابر یک انفجار گونه­ی Ia بوده و گروه برای توجیه این ناهنجاری، ادعا می­کند که جرم منفجر شونده می­بایست جرمی بیش از دو جرم خورشید دربرمی­داشته. دوم، سرعت گسترشِ موادِ به بیرون پرتاب شده یکی از کمترین سرعت­های مشاهده شده در یک انفجار ابرنواختر گونه­ی Ia است که خود نشانگر آن است که منشاءِ این انفجار به طور نامعمول پُرجرم بوده است.

Mark Sullivan (دانشگاه تورونتو) از اعضای گروه SNLS، می­گوید: «ما می­دانیم که این یک ابرنواخترِ گونه­ی Ia است چرا که طیفی با نسبت سیگنال به نویز بالا در دست داریم که در نزدیکی زمان اوج درخشنگی ابرنواختر گرفته شده است. این طیف دارای همه­ی نشانه­های شیمیایی شاخصی است که به وضوح آن را از گونه­ی Ia شناسایی می­کند، یعنی به طور مشخص یون­های مثبت سیلیسیوم (Si-II) و گوگرد (S-II) که در طیف گونه­های دیگر ابرنواختر ظاهر نمی­شود».

این گروه دو احتمال برای این ابرنواخترانِ به ظاهر «غیرممکن» پیشنهاد می­کنند. نخست این که کوتوله­ی سفید، ممکن است جرمی حدود دو جرم خورشید دربرداشته است اما چنان سریع می­چرخیده که نیروهای گزیر از مرکز، مانع از فرو­ریختن آن می­شده­اند. احتمال دیگر این است که دو کوتوله­ی سفیدِ در حال یکی شدن که مجموع جرم­شان کاملاً بیش از حد چاندراسکار بوده، انفجار را به راه انداخته باشند.

 در حالی که ستاره­شناسان بسیار اندکی نسبت به رصدهای انجام شده و شناسایی این ابرنواختر به عنوان یک گونه­ی نامعمولِ Ia تردید دارند، بسیاری از آن­ها منشاءِ اَبَرـ­چاندراسکاری را نمی­پذیرند. Stan Woosly (دانشگاه کالیفرنیا، سانتاکروز) ، یکی از نظریه پردازان پیشرو جهان در موضوع ابرنواختران، می­گوید: «در رابطه با این نتایج جدید، مرا آدم شکاکی حساب کنید. اگر درست باشند، در واقع بسیار مهم خواهند بود اما من به تفسیر تئوریک اعتقاد ندارم. نتیجه­گیری­هایی که منجر به تغییر اصول شوند، نیاز به شواهد خارق العاده دارد».  به گفته­ی Woosly، مدل­های استاندارد می­توانند درخشنگی بالا و سرعت گسترش کُندِ این واقعه را توضیح دهند و مدل­های اَبَرـ­چاندراسکاری برای ابرنواخترهای گونه­ی Ia ساده­لوحی است.

Cole Miller، نظریه پردازِ دانشگاه مریلند، خاطرنشان می­سازد که اگر کوتوله­ی سفید، پیش از انفجارش به سرعت در حال چرخش بوده است، می­توانسته استثنائاً نورِ بیشتری را در جهت زمین تابش کند و باعث شود ستاره­شناسان، درخشندگی ابرنواختر را بیش از آن­چه که هست تخمین بزنند. وی می­گوید: «هنگام روبه­رو شدن با چیزی این­چنین نامعمول، باید احتمالات بسیاری را با دقت درنظر گرفت».

Robert Kirshner(مرکز اخترفیزیکِ Harvard-Smithson) ، یک محققِ پیشروی دیگر در زمینه­ی ابرنواخترها، می­گوید این نتایج نشان می­دهد که گونه­های ابرنواخترها بیش از آن چیزی است که ستاره­شناسان تاکنون دیده­اند. وی یادآوری می­کند که این گونه، باید گونه­ی نادری باشد زیرا دیدن پدیده­هایی درخشان همچون SNLS-03D3bb، آسان­تر از پدیده­های کم­نور است، پس شاید این ابرنواختر، ساز و کاری ویژه داشته است. به گفته­ی وی: «موضوع می­تواند از این قرار باشد که این جسم، ساختارِ درونیِ متفاوتی دارد و می­تواند بسیار متفاوت باشد».

به این خاطر که ابرنواخترانِ گونه­ی Ia عموماً درخشنگی یکسانی دارند، ستاره­شناسان از آن­ها به عنوان «شمع­های استاندارد» برای اندازه­گیریِ تاریخچه­ی انبساط جهان استفاده کرده­اند. این گونه مطالعات، منجر به کشف این واقعیتِ شایان توجه شده که انبساط جهان در حالِ شتاب گرفتن است. پس آیا وجود یک گروه جدید، با درخشندگی بسیار بالا باعث ایجاد مشکل برای این مطالعات نخواهد شد؟ پاسخ Adam Riess(انستیتو علوم تلسکوپ فضایی)، عضو گروه جستجوی ابرنواختر High-z، به این سؤال منفی است. به گفته­ی وی: «آن­ها حدود ١۰۰ ابرنواختر گونه­ی Ia جمع­آوری کرده­اند و این جسم، وصله­ای ناهمگون بود، پس حذف کردنش به عنوان یک گونه­ی خارج از این دسته ، بدون ایجاد پیچیدگی، کار آسانی بود. اگر این گونه اجرام وجود دارند و با ابرنواختران گونه­ی Ia عادی بسیار متفاوتند، پیچیدگی زیادی اضافه نخواهند کرد».

  منبع : Skyandtelescope.com

  نويسنده  : پویان شهیدی