آنچه که گذشت مهمترین عناوین خبری در سال 1385 تازه هايي در باره سياه چاله ها


تازه هايي در باره سياه چاله ها

دانشمندان ناسا با همکاری جمعی از همکاران بین المللی خود و با کمک ماهواره ژاپنی "سوزاکو" به مشاهدات شگفت انگیزو جدیدی از سیاه چاله ها دست یافته اند .جزئیات عجیبی از فضاو زمان منحنی وار كه پيش از این با این دقت مشاهده نشده بود .

 

مشاهدات عبارت بودند  ازاندازه گیری سرعت چرخش سیاه چاله ها  و نیز  اندازه گيري زاویه ریزش مواد به داخل آن .این مشاهدات بر پایه عكس العمل نور در هنگام نزديكي به يك سیاه چاله ورسيدن به مرزي که به آن"مرز آهنیK " گفته می شود  صورت گرفته است.وجود این نوار مرزی كه تا کنون بعلت فقدان شواهد کافی مورد تردید قرار داشت اکنون با قاطعیت ثابت شده است و بعنوان یک معیار قابل قبول از جاذبه خردکننده سیاه چاله ها مورد قبول قرار گرفته است . ماهواره سوزاکو مجهز به جستجو گر اشعه ایکس و طيف نگار اشعه ایکس است. این دو  دستگاه به اتفاق این قابلیت را دارند که طيف گسترده ای از انرژی های اشعه ایکس را بخصوص آن دسته از  اشعه هاي ايكس با سطوح بالاتري از انرژي را شناسایی کنند. به اين منظور براي شروع سیاه چاله هایی با جرمهای فوق العاده زیاد در اولویت گرفته اند .این گونه سیاه چاله ها درمرکز اغلب کهکشانها وجود دارندو جرمشان معادل با جرم میلیونها تا بیلیونها خورشید در محدوده اي به وسعت کل منظومه شمسی ما است.

 

سیگنالهای طیفی سیاه چاله هایی که "سوزاکو" آنها را ردیابی کرده است پیش از این هم توسط ماهواره اروپایی" نیوتون" دیده شده بود اماسوزاکوازحساسیت بسیار بالاتری نسبت به انواع پيشين خود برخورداراست .   

 مجموعه ای از مشاهدات صورت گرفته با سوزاکونشان می دهد که مرزآهنی K در تمامی کهکشانها وجود دارد و سیگنالهای دریافتی ازآن  ناشی از وجود جاذبه شدید در جوار اين مرز است . به همين علت هدف بلند مدت اکتشاقات فضایی ناسا بر مبنای کشف و شناسايي  مرز آهنی Kا  برای يافتن  تصویری مشخص  از یک سیاه چاله قرار گرفته است.

 

 اين گروه تحقيقاتي با بررسي کهکشان MCG-6-30-15 به این نتیجه رسیدند که صفحه چرخاني از مواد سیاه چاله را تغذیه می کند که  اصطلاحا صفحه تغذیه کننده نامیده می شود و زاویه 45 درجه نسبت به خط دید ما می سازد.چنین اندازه گیری دقیقی پیش از این امکان پذیر نبوده است. در واقع  وجود مرز آهنی  Kكليد معماي اندازه گيري جرم و انرژی یک سیاه چاله است.

 

به تازگي ناسا با همكاري جمعي از دانشمندان ایتالیایی با استفاده ازداده هاي ارسالي  فضا پیمای "سويفت"برای اولین بار توانست  نوع موادی که از سیاه چاله ها به خارج از آن پرتاپ می شوند را مشخص  کند.

 موادی  موجود در اين فورانهاي سياه چاله اي عموما در كوازارها و سایراجرام سماوی نيزدیده می شوند این مواد اغلب با سرعت نور به خارج پرتا پ می شوند . این تیم تحقیقاتی موفق به گشودن معمايي شده است که پیشینه آن به دهه هفتاد ميلادي  برمی گردد.

 

فورانهای مواد سیاه چاله ای عموما مرزهای کهکشانها را برای صدها هزاران سال نوری درمی نوردد.آنها از منابع  اولیه توزیع مواد و انرژی در جهان و همچنين  کلید فهم و درک چگونگي  شکل گیری کهکشانها و بسیاری معماهای گشوده نشده همچون منشا انرژی در جهان مي باشند.فورانهای سیاه چاله ای یکی از بزرگترین پارادوکسهای موجود در اختر شناسی هستند چراكه ازيك سو هيچ چيزي درجهان نمي تواند ازجاذبه فوق العاده شديد سياه چاله ها بگريزد وا ز سوي ديگرمواد سياه چاله اي  باسرعت نور به فضای لایتاهی پرتاپ می شوند.ما هنوز نمی دانیم این فورانها چگونه شکل می گیرند و تنها چیزی که تا حال به قطعیت دریافته ایم این است که از چه موادی تشکیل شده اند .مبحث سیاه چاله ها برا ی چندين  دهه است که به بحث داغ روز محافل علمی تبدیل شده است دانشمندان اكنون همگی بر این ايده  اتفاق نظر دارند که مواد فورانی یا باید از الکترون و پوزیترون تشکیل شده باشند و یا ازالکترون و پروتون. البته اطلاعات حاصله ازفضا پیمای "سویفت" شواهدی دال بر وجود پروتون در این مواد را دارد.

 

اغلب کوازراها نیر فورانهایی دارند. یک کوازارهسته یک کهکشان است که انرژي اش  توسط یک سیاه چاله ابر جرم که جرمی معادل بیلونها خورشید ما را دارد تامين مي شود .مواد پاشنده در دو جهت مخالف فوران می کنند از صفحه گاز چرخانی که گرداگرد سیاه چاله در چرخش است .

 این تیم تحقیقاتی نوعی کوازار را با نام بلازار مورد بررسی قرار دادند بلازارها کوازارهایی هستند که حهت فوارانهایشان همیشه رو به سمت مااست انگار که در مقابل یک لوله تفنگ قرارگرفته باشیم .این تیم دو بلازار را مورد مطالعه قرار دادند 0212+735 و PKS 0537-286 که در فاصله ده بیلیون سال نوری از ما قرار دارند.

تا پیش ازاين تلسکوپها قدرت دیدن حزئیات فورانها ی سیاه چاله ای را كه در طول موجها ی بین طول موج امواج اشعه ایکس وطول موج  امواج اشعه  گاما و با انرژی معادل ده کیلو الکترون ولت (keV) و حتي بيشتربه فضا پرتاپ مي شوند را نداشتند.

 

این تیم در مسیر تحقیقات خود به فوتونهایی برخورد کرد ه است  که پس از رسیدن  به حداکثر10 keV دچار افت انرژی می شوند این همان فوتونهای اشعه ایکس است که تا 10 keV  به اوج انرژی خود می رسند و سپس افت می کنند.این کشف وجود زوجهای الکترون پوزیترون را رد می کند.

 این تجزیه و تحلیل در چندین مرحله انجام شد.اطلاعات "سویفت" بر این اساس بود که سرعت پاشندگی مواد سیاه چاله ای تا 99.9درصد به سرعت نورنزدیک است و 200 بیلیون تریلیون تریلیون تریلیون تریلیون ذره  را با خود  به همراه دارد.با توجه به این مساله دانشمندان توانستند در وهله اول  کل انرژيِ جنبشی این مواد را محاسبه کنند و در قدم بعدی  با مقایسه بین میران این انرژی جنبشی با میزان انرژی فوتونهاي نور توانستند جرم مواد پاشنده و درنهایت ترکبیات آن رابه  دست آورند.

 

میزان جرم محاسبه شده تقریبا به اندازه  جرم سیاره مشتری است به این صورت که مرکز سیاه چاله همانند یک مسلسل جرمی معادل مشتری را با سرعتی نزدیک به سرعت نوربه خارج از کهکشان پرتاپ می کند و انرژی فوق العاده زیادی را  در جهان تولید می کند.

 

این یافته یک سر آغاز مهم برای دانستن این نکته است که مواد چگونه شکل گرفته اند و هدفی برای فعاليتها ي آتي ناسا با استفاده از تلسکوپ فضاییGLA   و ماهواره ژاپني سوزاکوخوهد بود.

 

 

  منبع : Spaceflightnow.com

  نويسنده  : پوپک سیدان