اخترشناسان با استفاده از تلسکوپ فضایی اسپیتزر توانستند اختلاف دما در سیاره مشتری مانند آپسیلون آندرومدا بی را در فراسوی خورشید تعیین نمایند.
داده های ارسالی از این رصد خانه فرو سرخ حاکی از آنند که اختلاف دما در سیاره آپسیلن آندرومدا بی بسیار شدید می باشد. به طوری که بخشی از سیاره که رو به ستاره مادر است پیوسته گداخته بوده و بخش دیگر آن همواره در انجماد کامل به سر می برد.
دکتر جو هرینگتون از دانشگاه اورلاندو واقع در ایالت فلوریدا در این باره می افزاید:در نیم کره رو به ستاره مادر این سیاره نقطه داغی وجود دارد.اختلاف بسیار زیاد دما در طول شبانه روز این سیاره ، ناشی از رانش انرژی در بخش های مختلف آن می باشد، ما هم اکنون با سیاره ای عجیب روبرو هستیم .
این برای نخستین بار است که به بررسی سطح یک سیاره فرا خورشیدی و اتمسفر آن پرداخته می شود.پیش از این تحقیقات فقط پیرامون اندازه گیری ویژگی های عمومی مانند اندازه و جرم این سیارات صورت می گرفت.
دکتر مایکل ورنر متخصص پروژه تلسکوپ فضایی اسپیتزر از آزمایشگاه موتور های پیشران سازمان فضایی ناسا می گوید:کشف جدید بسیار فوق العاده است.زمانی که ما تلسکوپ اسپیتزر را می ساختیم ،واقعاً فکر نمی کردیم که روزی بوسیله آن،انقلابی در دانش ما پیرامون سیارات فرا خورشیدی بو جود آید.
در فاصله 40 سال نوری از زمین،این سیاره با ابعادی برابر سیاره مشتری در مداری بسیار نزدیک به دوره ستاره آپسیلن آندرومدا در گردش است.مدت زمان گردش انتقالی آن نیز به دور ستاره مادر برابر 4.6 روز زمینی می باشد.
به عقیده دانشمندان این سیاره در اثر گرانش ستاره مادر دچار قفل مداری شده است.به عبارت دیگر سرعت گردش وضعی و انتقالی آن تقریبا با هم برابرند و همین عامل باعث شده تا همواره یک روی آن در مقابل ستاره و روی دیگر پشت به آن باشد.درست همانند ماه که به دلیلی مشابه، پیوسته یک روی آن از زمین قابل رویت است.البته از آنجا که سیاره آپسیلن آندرومدا بی گازی می باشد، بخش های خارجی اتمسفر آن نسبت به بخش های داخلی از سرعت چرخش بیشتری برخوردارند.
در بررسی هایی که پیرامون اختلاف دما در سیاره آپسیلن آندرومدا بی صورت گرفت،اخترشناسان به این نتیجه رسیدند که این اختلاف در دو نیم کره این سیاره (شبانه روز) به طور باور نکردنی بالا بوده و برابر با 1400 درجه سانتیگراد است.تغییرات شدید دمایی حاکی از این حقیقت است که اتمسفر سیاره چنان سریع به جذب و بازتاب پرتو های نوری گسیل شده از ستاره مادر می پردازد که گاز های چرخان جو آن به سرعت خنک می گردند.به بیان دیگر گازهای چرخان جو سیاره که پیوسته در نقاط مختلف در گردشند، گرما را بین بخش های دیگر توزیع می کنند.این در حالی است که سیاره مشتری همواره دارای دمایی ثابت می باشد.
تلسکوپ فضایی اسپیتزر با استفاده اپتیک حساس به گرمای خود در طول موج فرو سرخ در دوره ای پنج روزه به بررسی سامانه آپسیلون آندرومدا پرداخت.پس از مدتی اخترشناسان به این نتیجه رسیدند که با حرکت سیاره در مدار خود میزان گرما و یا همان امواج فرو سرخ ارسالی تغییر می یابد.در واقع این تغییر دما ناشی از روبرویی دو نیم کره سیاره با ستاره مادر بود.هنگامی که نیم کره رو به خورشید سیاره از مقابل زمین می گذشت،اسپیتزر گرمای بیشتری را ثبت می نمود و زمانی که نیم کره تاریک آن رو به زمین قرار می گرفت،میزان گرما کاهش می یافت.اگرچه که در این دوره سیاره از مقابل و یا پشت ستاره مادر خود عبور نکرد، اما همواره از زمین قبل رویت خواهد بود.
سیاره آپسیلون آندرومدا بی برای نخستین بار در سال 1996 میلادی کشف شد.ستاره آپسیلون آندرومدا نیز در صورت فلکی آندرومدا (امراه المسلسله) در شب با چشم غیر مصلح قابل مشاهده است.علاوه بر آپسیلون آندرومدا بی، دو سیاره دیگر در فواصل دور تر به دور ستاره آپسیلون آندرومدا در گردشند و در مجموعه سامانه ای متشکل از چهار عضو را پدید می آورند.
برای دست یابی به اطلاعات بیشتر پیرامون تحقیقات مرتبط با این موضوع به آدرس زیر مراجعه نمایید.
منبع : nasa/Spitzer news Release
نويسنده : اسماعیل مروجی