سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

اخترشناسان برای نخستین بار با استفاده از تلسکوپ فرو سرخ اسپیتزر موفق به مشاهده دو کهکشان دور دست در دوران نوزادی کیهان شدند.  

این کهکشان ها پیش از این نیز در سال 2003  میلادی در تصویر فرا ژرف هابل HUDF (پروژه نقشه برداری میدان دید باز تلسکوپ هابل )کشف شده بودند، با بهره گیری از  تصاویر فرا ژرف تلسکوپ فرو سرخ اسپیتزر ، دانشمندان توانستند از وجود این اجرام سماوی اطمینان حاصل کرده و علاوه بر آن به اندازه گیری میزان جرم و سن آنها بپردازند.

 یافته های این تحقیقات در آگاهی هرچه بیشتر ما پیرامون منشا شکل گیری و تکامل تدریجی کهکشان ها،بویژه کهکشان راه شیری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اگرچه که آنالیز داده های تلسکوپ هابل به تنهایی  برای گروه  تحقیقاتی لابی ممکن نبود،لیکن با بهره گیری از تلسکوپ فضایی اسپیتزر آنها به اطلاعات اساسی در زمینه تحقیقات شان دست یافتند.

ایو لابی ،ریچارد بونز  و کارت اینگورت  از رصد خانه UCO/Lick دانشگاه ایالتی کالیفرنیا به همراه ماری جین فرانکس از رصد خانه لیدین با استفاده از دوربین فوق العاده حساس آرایه ای تلسکوپ فرو سرخ اسپیتزر به بررسی کهکشان های تصویر فرا ژرف هابل پرداختند.

 این دو  کهکشان در زمان نوزادی کیهان(تنها 700 میلیون سال پس از انفجار بزرگ) مشاهده شده اند؛ زمانی که فقط 5 درصد از سن کیهان می گذشت.این دو به گونه ای از کهکشان های اولیه کوچک تعلق دارند که دو سال پیش توسط بونز ، فرانکس و اینگورت کشف شده بودند.تعداد اندک این کهکشان ها گویای این حقیقت است که در مقایسه با سایر کهکشان های پر جرم، این گونه کهکشان ها در دوره کوتاهی، به سرعت از تعداد اندکی ستاره شکل گرفته اند.

به دلیل تعداد کم کهکشان های دور، جستجو و اندازه گیری میزان جرم آنها از اهمیت خاصی برخوردار است.

لابی می افزاید : اسپیتزر یک ماشین شگفت انگیز است.مشاهده کهکشان های دور دست در فاصله 12.7 میلیارد سال نوری بوسیله تلسکوپ  0.85 متری موفقیتی بسیار بزرگ محسوب می شود.اگرچه که اخترشناسان پیش از این نیز  موفق به مشاهده دور دست های کیهان شده اند، اما این برای نخستین بار است که خصوصیات فیزیکی(جرم، سن و...) کهکشان های دور ،با چنین دقتی محاسبه می گردد. به عقیده من بدون تلسکوپ اسپیتزر ما حتی قادر به اثبات وجود این دو کهکشان نبودیم چه برسد به اینکه به محاسبه جرم و یا سن آنها بپردازیم.

داده ها حاکی از آنند که دو کهکشان تازه کشف شده با سنی بین  50 تا 300 میلیون سال و جرمی برابر یک صدم جرم کهکشان راه شیری متعلق به سامانه های کهکشانی اولیه می باشند که در دوران نوزادی کیهان شکل گرفته اند.با وجود  این موفقیت دانشمندان  امیدوارند در نقشه برداری های آتی،کهکشان های جوان تر نیز کشف خواهند شد.

مراحل گسترش کیهان و شکل گیری کهکشان ها پس از انفجار بزرگ

500 میلیون سال پس از انفجار بزرگ تحت عنوان دوران تاریک یاد می شود، زیرا در این زمان ابر هایی از گاز هیدروژن  کل کیهان را فرا گرفته بودند ، مانع از رسیدن نور کهکشان های دور به ما می شدند.اخترشناسان بر این باورند که کهکشان های متعلق به این دوره، توانایی گسیل امواج کافی برای گذر از مه کیهانی و تغییر کیهان به پلاسما و در نهایت حالت شفاف کنونی را داشته اند. 

گروه تحقیقاتی لابی  در پی یافتن پاسخی برای این سوال است که آیا شکل گیری ستارگان در کهکشان دلیل اصلی از بین رفتن ابر های تیره کیهان بوده است یا خیر؟

 اما محاسبات حاکی از آنند که چنین کهکشان هایی بسیار اندک و کوچک اند.بونز می افزاید :بسیاری از این کهکشان ها در دوران اولیه کیهان وجود دارند ولی کم سو تر از آنند که بتوان با تلسکوپ های کنونی به جستجوی آنها پرداخت.

جای نگرانی نیست زیرا کمک در راه است. اگر تجهیزات جدید بر روی تلسکوپ هابل نصب گردند و یا با بهره برداری از  تلسکوپ فضایی جیمز وب در دهه آتی و همچنین طرح شبکه تلسکوپ های 30 متری زمینی، بار دیگر انقلابی در دانش ما نسبت به کهکشان های دور دست ایجاد می گردد.

لابی در پایان با خوشبینی خاطر نشان کرد که تصویر فرا ژرف هابل هنوز هم اسرار  فراوانی در خود نهفته دارد.با تجهیزات آتی ما قادر خواهیم بود تا با نگاهی کنجکاو  به بررسی هرچه دقیق تر اجرام آسمانی دو دست بپردازیم.

 بنا به گفته دکتر بهرام مبشر دانشمند کیهان شناس ایرانی ، به ازای هر پاسخی که به یک سوال داده می شود، متعاقب آن ده ها پرسش دیگر مطرح خواهد شد.

  منبع : Carnegie Institution news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی