آنچه که گذشت مهمترین عناوین خبری در سال 1385 آشکارسازی انفجار پرتو های گاما یک سیاه چاله


آشکارسازی انفجار پرتو های گاما یک سیاه چاله

رصدخانه فضایی انتگرال آژانس فضایی اروپا به تازگی انفجار پرتو های گاما را از یک سیاه چاله آشکار نمود. درخشندگی حاصل از این انفجار عظیم که مدتی به طول انجامید، اخترشناسان را قادر ساخت تا به بررسی سیاه چاله منشا این انفجار بپردازند.

این انفجار برای نخستین بار در هفده سپتامبر سال جاری میلادی توسط تیم مرکز داده های علمی انتگرال (ISDC) سوئيس کشف گردید.در این مرکز اخترشناسان همه روزه به بررسی آسمان می پردازند زیرا می دانند که پرتو های گاما در آسمان دائما تغییر مکان می دهند و برای آشکار سازی و ثبت برخی از آنها که در بازه های زمانی بسیار کوتاه ناپدید می گردند، باید سرعت عمل به خرج داد.

 رونالد والتر از اعضای مرکز ISDC در این باره می گوید: از آنجا که بیشترین پرتو های گاما از مرکز کهکشان راه شیری گسیل می شوند، این ناحیه منشا پرتو های گاما می باشد.

 

برای نشان دادن اهمیت این منطقه، رصدخانه فضایی انتگرال آژانس فضایی اروپا در برنامه ای ویژه بیش از چهار هفته از رصد های خود را به مرکز کهکشان اختصاص داد.این تحقیقات دانشمندان را قادر ساخت تا در عملی بی سابقه، درک بهتری نسبت به ویژگی های پرتو های گاما و سایر اجرام آسمانی در این ناحیه بدست آورند.

 به هنگام اجرای یکی از همین مشاهدات، دانشمندان از انفجار سیاه چاله ای آگاهی یافتند.به این گونه از پدیده ها هدف ناگهانى نیز می گویند.در ابتدا آنها نمی دانستند چه نوع انفجاری را ثبت کرده اند.بعضی از انفجار های پرتو گاما بسیار کوتاه به طول می انجامند و فقط رصد خانه های زمینی موقعیت آن را تعیین می نمایند.خوشبختانه رصدخانه فضایی انتگرال آژانس فضایی اروپا با قابلیت های ویژه خود توانست موقعیت این انفجار را به طور بسیار دقیق مشخص کند. 

 

والتر می افزاید: میزان درخشندگی این انفجار پس از وقوع، در طی روز های متوالی افزایش یافت و در نهایت پس از یک هفته رو به خاموشی نهاد.به  افزایش و کاهش میزان درخشندگی یک انفجار منحنی نور می گویند.پس از گذشت یک هفته ما توانستیم از شکل منحنی نور این انفجار آگاهی یابیم، و در آن هنگام تازه دریافتیم که با چه پدیده نادری روبرو شده ایم.

 

 

نمایی حقیقی از انفجار سیاه چاله

 

دانشمندان با مقایسه شکل منحنی نور این انفجار با سایر انفجار ها دریافتنند که این انفجار از یک سیستم ستاره ای دوتایی پدید آمده است. در این سیستم دوتایی ستاره ای همانند خورشید به دور سیاه چاله ای در گردش است.

 گرانش سیاه چاله همچون همدمی سیری ناپذیر به بلعیدن مواد تشکیل دهنده ستاره می پردازد. همچنان که ستاره به دور سیاه چاله می گردد، لایه هایی از گاز در قالب صفحاتی از آن جدا شده و به دور سیاه چاله شروع به گردش می کنند. دمای گازها در ناحیه افق رویداد به خاطر اصطکاک اتم های شان به چندین میلیون درجه می رسد و دمای بسیار زیاد باعث گسیل پرتو های ایکس می شود.

 

شواهد حاکی از آنند که ذرات و گاز هایی که در صفحه ای به دور سیاه چاله در گردش بودند به حالت ناپایدار در آمده و در اثر رمبش(فرو ریزش) بخشی از آنها این انفجار رخ داده است.دانشمندان هنوز نمی دانند چرا این رمبش اتفاق می افتد، اما از یک چیز اطمینان دارند؛ این رمبش در مقایسه با شرایط عادی، هزاران بار بیشتر انرژی آزاد می کند.

 این گونه تصور می شود که تعداد اندکی از چنین سیستم های دو گانه ستاره -سیاه چاله ای در کهکشان راه شیری وجود دارند .اخترشناسان انتظار دارند هر چند سال فقط یکی از آنها را کشف کنند، اما ماهیت خاص این پدیده باعث شده تا از اهمیت ویژه ای برخوردار شوند.

 

به خاطر عملکرد سریع تیم رصدخانه ISDC و همچنین همکاری کلیه ماهواره ها و رصد خانه های زمینی از جمله رصد خانه پرتو ایکس  ایکس- ام.ام نیوتن  آژانش فضایی اروپا، رصدخانه فضایی پرتو ایکس چاندرا و تلسکوپ فضایی پرتو گاما سوئیفت سازمان فضایی ناسا و شمار زیادی از رصدخانه های غولپیکر زمینی پرتو های حاصل از این انفجار بی نظیر ثبت گردید.هم اکنون دانشمدان مشغول مطالعه دقیق این پدیده به منظور آگاهی از ماهیت آن می باشند.

 

  منبع : ESA news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی