سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

اولین تصویر ارسالی از محل فرود مریخ نورد "روح"
 

در حالیکه هنوز هیچ خبری از سرنوشت مریخ نشین "بیگل-2" متعلق به آژانس فضایی اروپا(اسا) در دست نیست،بنابر اعلام آزمایشگاه نیروی محرکه جت(JPL) ناسا واقع در پاسادنای کالیفرنیا،مریخ نشین "روح" دیروز شنبه 13 دی،ساعت 20:35 به وقت استاندارد پاسیفیک،با استفاده از چتر و کیسه های هوایی با موفقیت کامل در دهانه موسوم به "گوسف" بر سطح مریخ فرود آمد!
فضاپیمای "نقشه بردار سراسر مریخ"(MGS) که در مدار مریخ قرار دارد،در هنگام سقوط مریخ نورد "روح" در جو مریخ،توانست سیگنالهای ارسالی این مریخ نشین رادریافت کند.
همچنین تلسکوپ رادیویی دانشگاه استنفورد نیز خبر از دریافت سیگنالهای این مریخ نورد پس از فرود بر روی سطح مریخ داد. بعلاوه،مدارگرد "ادیسه مریخ" نیز در ساعت 22:30 به وقت استاندارد پاسیفیک،داده های تصویری و مهندسی اولیه این مریخ نورد را دریافت کرد.

◄راست:مریخ نورد "سوجورنر". ◄چپ: یکی از مریخ نوردهای ماموریت MER.

ناسا با بهره گیری از موفقیت ها و البته شکستهای قبلی خود در ماموریتهای مریخ،اینک در حال اجرای یک ماموریت 800 میلیون دلاری در سیاره سرخ است.هدف از این برنامه،پاسخ به این معمای مهم است که بر سر آب موجود در گذشته مریخ چه آمده است؟
دو مریخ نورد "روح"(Spirit) و "اقبال"(Opportunity)،در چارچوب ماموریت "مریخ نوردهای کاوشگر مریخ" (Mars Exploration Rovers : MER)،روزانه حدود 100 متر در سطح مریخ در مناطق از پیش تعیین شده راه می روند و به بررسی خاک و سنگ مریخ و نیز تصویربرداری از مناظر مریخ می پردازند.هر یک از دو مریخ نورد ماموریت MER،حدود 180 کیلوگرم جرم دارد و ابعاد آنها در مقایسه با مریخ نورد "سوجورنر" (ماموریت "رهیاب مریخ"،سال 1997) بسیار بزرگتر است.
منبع تغذیه این دو مریخ نورد،انرژی خورشید است و به کمک بازوی روباتی متصل به خود،یک چکش مخصوص زمین شناسان به همراه دوربین های تصویر برداری با تفکیک بالا و ابزارهایی برای سنجش ترکیب شیمیایی نمونه های جمع آوری شده از خاک مریخ را حمل می کنند.
این دو مریخ نشین با استفاده از نرم افزارهای رایانه ای قدرتمند،دید استریوسکوپی و شش چرخ که هر کدام دارای حرکت مستقل است،به حرکت در سطح مریخ و عبور از موانع پیش رو می پردازند؛بدون اینکه تماسی با گروه کنترل زمینی واقع در آزمایشگاه نیروی محرکه جت(JPL) ناسا در پاسادنای کالیفرنیا داشته باشند. ارسال فرمان و داده های مهندسی و نیز دریافت مستقیم آنها از این دو مریخ نشین،در ابتدای هر روز مریخ،طی تماس های کوتاه انجام می شود.
داده های علمی این دو مریخ نشین،دو بار در هنگام بعدازظهر مریخ،بوسیله امواج رادیویی یو.اچ.اف از طریق فضاپیمای "نقشه بردار سراسر مریخ" و نیز فضاپیمای "ادیسه مریخ" ناسا که هم اینک بدور مریخ می گردند به زمین ارسال می شود.

◄دهانه "گوسف"محل فرود مریخ نورد "روح"
◄محل فرود مریخ نورد "اقبال"

مریخ نورد "روح" در تاریخ 20 خرداد 1382 توسط موشک دلتا-2 شرکت بوئینگ از پایگاه نیروی هوایی دماغه کاناورال در فلوریدا به فضا پرتاب شد و به دنبال آن،مریخ نورد "اقبال" نیز در 16 تیر ماه سفر خود به مریخ را آغاز کرد.
محل فرود "روح"،دهانه موسوم به "گوسف" در 15 درجه جنوبی استوای مریخ است.این منطقه،در اصل یک گودال بزرگ در سطح مریخ است که بنظر  می رسد دریاچه آبی بسیار بزرگی در گذشته در آن جای داشته است.

مریخ نورد "اقبال" نیز حوالی 30 دی ماه در ناحیه "مریدیانی پلانوم" در 2 درجه جنوبی استوای سمت دیگر مریخ فرود خوهد آمد.این منطقه از مریخ،حاوی مقادیر زیاد اکسید آهن یا هماتیت خاکستری است.از آنجا که در بیشتر نقاط زمین،تشکیل هماتیت مستلزم وجود آب مایع است،این ناحیه از مریخ برای جستجوی علائم وجود آب انتخاب شده است. 

◄ ماموریتهای ناموفق MCO و MPL

به دنبال شکست دو ماموریت مریخ در سال 1999 و فاجعه شاتل کلمبیا در سال 2003،ناسا اینک به دنبال بازگرداندن اعتبار و حیثیت لکه دار شده خود است.از همه مهمتر اینکه این دو مریخ نورد،جرئی از ماموریتهای جاه طلبانه و رو به افزایش است که هدف از آنها اثبات وجود حیات در گذشته مریخ است.
"استیو  اسکویرس" دانشمند ماموریت MER و زمین شناس دانشگاه کرنل نیویورک می گوید: «مریخ در حال حاضر،سیاره ای سرد،خشک،لم یزرع و کاملا نامناسب برای حیات است.ولی هنگام نگاه به آن از مدار،شاهد بسترهای رودخانه ای و دریاچه ای خشک و مود معدنی هستیم که گویای وجود احتمالی آب در گذشته این سیاره است.بنابراین وظیفه این دو مریخ نورد،سرکشی به مناطقی از مریخ است که احتمالا در گذشته دارای آب بوده اند! »

ماموریت "رهیاب مریخ" و "نقشه بردار سراسر مریخ" اولین زوج از مجموعه ماموریتهای بلند مدت برای پرده برداری از راز آب گم شده مریخ بودند.بر اساس برنامه اولیه،قرار بود هر دو سال دو ماموریت به مقصد سیاره سرخ انجام شود تا سرانجام طی دهه 2010 میلادی، نمونه هایی از مریخ به زمین آورده شود.
ولی زوج دوم این ماموریتها،یعنی "مدارگرد آب و هوای مریخ"(MCO) و "قطب نشین مریخ"(MPL) در سال 1999 با شکست مواجه شد. MCO به دلیل بی دقتی در تبدیل واحد اندازه گیری انگلیسی به متریک(!)،با مریخ برخورد کرد.موتور MPL نیز به علت بروز نقص در یکی از حسگرهای آن،زودتر از موعد مقرر خاموش شد و ارتباط این قطب نشین برای همیشه با زمین قطع شد.گروههای تحقیق ناسا و نیز گروههای مستقل،علت این شکستها را شعار جاه طلبانه "سریعتر،بهتر،ارزانتر" مدیر سابق ناسا(دنی یل گولدین) می دانند.
سپس در سال 2001 فضاپیمای "ادیسه مریخ" به فضا پرتاب شد که هم اکنون به همراه مدارگرد "نقشه بردار سراسر مریخ"در حال نقشه برداری از سیاره سرخ است.سرانجام ناسا تصمیم گرفت یک جفت مریخ نورد مجهز به آخرین فناوری روز را در سال 2003 روانه سیاره همسایه زمین کند.این دو مریخ نورد،همانند مریخ نورد "سوجورنر" که در چارچوب ماموریت "رهیاب مریخ" در سال 1997 با موفقیت به حرکت بر روی سطح مریخ پرداخت،با استفاده از چتر و کیسه های هوایی بر روی سطح مریخ فرود می آیند.

منبع : Astronomy.com,Spaceflightnow.com