شاتل فضایی کلمبیا، بیست و هشتمین و آخرین پرواز خود را روز جمعه 26 دی 1381 از مرکز فضایی کندی در فلوریدا انجام داد. فاجعه اما چند روز بعد فرا رسید!
ماموریت STS-107 هنگام بازگشت در روز یکشنبه 12 بهمن 1381، در جو زمین به تلی از خاکستر تبدیل شد و هر هفت خدمه شاتل فضایی کلمبیا برای همیشه به آسمان رفتند: «ریک هازبند»، «ویلیام مک کول»، «ایلان رومن»، «مایکل آندرسون»، «دیوید براون»، «کالپانا چاولا» و «لارل کلارک».
با اینحال، خانواده قربانیان این فاجعه در بیانیه ای مشترک اعلام کردند اکتشافات فضایی همچنان باید ادامه یابد.
خدمه شاتل کلمبیا بیش از دو هفته را در فضا سپری کردند و با سرعتی معادل 28163 کیلومتر در ساعت بدور زمین گردیدند. در این مدت، بیش از 80 آزمایش علمی در مورد رشد غدد سرطانی، روشهای سوزاندن پاکتر و تغییرات آب و هوا را در آزمایشگاه واقع در شاتل کلمبیا انجام دادند.
بیانیه نهایی هیئت تحقیق حادثه کلمبیا، اشتباهات عملیاتی ناسا و نیز خطای فنی را در وقوع این حادثه دلخراش موثر می داند. این بیانیه، اگر چه شاتل فضایی را وسیله ای نا امن نمی داند، ولی انجام تغییرات مکانیکی را در آن برای ادامه پروازهای مطمئن توصیه می کند.
پرتاب
کلمبیا ساعت 10:39 بامداد شانزدهم ژانویه 2003 (26 دی1381) راهی فضا شد. 82 ثانیه قبل از پرتاب، هنگامی که موتورهای شاتل آماده افزایش نیرو می شدند، یک تکه 50 سانتی متری از پوشش عایق مخزن سوخت مایع شاتل جدا شد و به بال سمت چپ شاتل برخورد کرد.
تحقیقات بعدی نشان داد که در تصاویر گرفته شده توسط رادارهای نظامی ناسا در روز دوم قرار گرفتن کلمبیا در مدار زمین نیز قسمت کوچکی از لبه بال سمت چپ شاتل جدا و در فضا رها شد. این تصاویر، در آن هنگام مورد توجه قرار نگرفت و مهندسان این واقعه را چندان جدی نگرفتند ولی بررسی های بعدی نشان داد که تکه جدا شده، باعث صدمه به لبه بال شاتل شده است.
فضانوردان شاتل کلمبیا هنگام بازگشت به زمین، در ساعت 08:15 بامداد یکم فوریه 2003 (12 بهمن 1381)، با استفاده از موشک مانور دهنده، شاتل را در زاویه مناسب برای ورود به جو زمین قرار دادند. در هنگام سقوط در جو، چارچوب هوایی شاتل، گازهای جو را کنار زد و دمای سطح خارجی شاتل به حدود 1600 درجه سلسیوس رسید. قاعدتا حدود 20 هزار عدد پوشش سرامیکی سطح شاتل، بایستی از آن در مقابل گرمای شدید ناشی از اصطکاک با مولکولهای جو زمین محافظت کرده باشد اما ......
اولین نشانه مشکل
هنگام سقوط شاتل در جو، خلبان خودکار (Autopilot) شاتل، چند گردش تند انجام داد تا سرعت شاتل در جو زمین کم شود. ساعت 08:51 اولین نشانه ها مبنی بر متفاوت بودن رفتار آیرودینامیکی شاتل در مقایسه با پروازهای قبلی ظاهر شد: در اثر انحراف بیش از حد شاتل به سمت بال چپ، موشکهای مانور دهنده سمت راست شاتل برای حفظ تعادل آن روشن شدند. ساعت 08:52 مجموعه ای از حسگرها، خبر از افزایش غیر معمول دما در داخل و اطراف بال سمت چپ شاتل دادند.
به عقیده گروه تحقیق، قبل از پرتاب، قسمتی از پوشش عایق مربوط به مخزن سوخت مایع شاتل با بال سمت چپ آن برخورد می کند و قسمتی از آن را سوراخ می کند. در هنگام برگشت شاتل به جو زمین، گازهای 1600 درجه ای اطراف بال به درون آن نفوذ می کند و قسمت داخلی بال را کاملا ذوب می کند. در ساعت 08:53 یک عکاس آماتور واقع در خط ساحلی کالیفرنیا، در هنگام ورود شاتل به جو زمین موفق به گرفتن عکس از بقایای بجای مانده از بال چپ شاتل در ارتفاع 231000 فوتی شد. در عکس دیگری که توسط مهندسان نیروی هوایی آمریکا گرفته شد، ردی مه آلود و کشیده در پس بال چپ شاتل دیده می شود.
و سرانجام ... انفجار!
داده هایی که بعدها از جعبه سیاه شاتل کلمبیا بدست آمد نشان می دهد از ساعت 08:53 تا 08:59 بامداد، حفظ تعادل
شاتل در جو زمین بسیار مشکل بوده است و تعدادی از حسگرهای دما در سمت چپ شاتل از کار افتاده اند.
کنترل کنندگان پرواز در ساعت 08:59 با «ریک هازبند» فرمانده شاتل در مورد دمای غیرطبیعی بدنه شاتل تماس می گیرند. «هازبند» می گوید: «راجر ...... ». ناگهان تماس با شاتل قطع می شود. کلمبیا با سرعت 18 ماخ (5976 متر در ثانیه) به طرف شهر دالاس در ایالت تگزاس سقوط می کند.
تحلیل تصاویر ویدیویی نشان می دهد که بدنه اصلی شاتل، 20 ثانیه پس از ساعت 09:00 بامداد منفجر شد!
منبع : BBC,Spaceflightnow.com