سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

تلسکوپ فضایی فروسرخ «اسپیتزر» اخیرا تصویری از یک سحابی و ستارگان نوزاد آن که در اثر مرگ یک ستاره ی پرجرم بوجود آمده اند را به زمین ارسال کرد. این سحابی در فاصله ی 163 هزار سال نوری زمین در ابر ماژلانی بزرگ در نیمکره ی جنوبی آسمان قرار دارد.

 در یک کهکشان کوچک، یک ابر گازی و غباری درخشان موسوم به «سحابی» وجود دارد که زادگاه گروهی از ستارگان نوزاد است. این پرورشگاه ستاره ای خود در اثر مرگ یک ستاره ی پرجرم در میلیونها سال پیش بوجود آمده است.
 تلسکوپ فضایی فروسرخ «اسپیتزر» اخیرا تصویری فوق العاده دقیق از سحابی «هنایز 206» (Henize 206) و مواد بجای مانده از ستاره ی منفجر شده ای که این سحابی را بوجود آورده است به زمین ارسال کرد. سحابی «هنایز 206» در خارج از کهکشان راه شیری و در یکی از کهکشانهای اقماری آن، موسوم به ابر ماژلانی بزرگ در فاصله ی 163000 سال نوری زمین قرار دارد. این سحابی، محل زندگی صدها و شاید هزاران ستاره ی 2 تا 10 میلیون ساله است.

 دکتر «واروژان گرجیان» دانشمند آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا و محقق اصلی این رصد در پاسادینای کالیفرنیا می گوید: « تصویر گرفته شده، نمونه ای حیرت انگیز از چرخه ی تولد و مرگ ستارگان در جهان است. »
 ستارگان موجود در سحابی «هنایز 206»، همانند سایر پرورشگاههای ستاره ای، هنگامی بوجود می آیند که یک ستاره ی در حال مرگ یا یک ابرنواختر (Supernova) منفجر می شود و موج لرزه هایی را در ابرهای گاز و غبار کیهانی بوجود می آورد. این گازها و غبارها سپس در اثر نیروی گرانش خود فشرده می شوند و بدین ترتیب، ستارگان جدیدی پا به عرصه ی کیهان می گذارند. در نهایت ممکن است برخی از این ستارگان دوباره در اثر یک انفجار شدید بمیرند و چرخه های دیگری از تولد و مرگ ستارگان بوجود آید. به باور ستاره شناسان، خورشید ما نیز میراث دار چندین نسل ستاره ای فبل از خود است.
 تصویر جدید تلسکوپ فضایی «اسپیتزر» جزئیات کاملی از این پدیده ی جهانی را نشان می دهد. این تلسکوپ با تصویربرداری فروسرخ از سحابی «هنایز 206»، به اعماق لایه های غباری این سحابی که در نور مرئی، سراسر این سحابی را پوشانده اند نفوذ کرد.
 در تصویر رنگ مجازی حاصل از این تصویر فروسرخ، ستارگان جوان بصورت نقاط نورانی سفید رنگ و گاز و غبار اطراف آن به رنگ آبی، سبز و قرمز دیده می شود. در این تصویر همچنین حلقه ی گازی سبزرنگی دیده می شود که بنظر می رسد بقایای یک انفجار ابرنواختری قدیمی باشد. به گفته ی دکتر گرجیان، قبل از تصویر تلسکوپ اسپیتزر، ستارگان تازه متولد شده در این سحابی، تنها بصورت نقاطی مه آلود در پس ابرهایی از غبار دیده می شدند.

  سحابی «هنایز 206» در اوایل دهه ی 1950 میلادی توسط «کارل هنایز» (Karl Henize) کشف گردید. این ستاره شناس بعدها فضانورد ناسا شد و در سال 1985 با شاتل فضایی چالنجر به فضا رفت.  وی در سال 1993 هنگاه صعود از قله ی اورست در 66 سالگی درگذشت.

تلسکوپ فضایی فروسرخ اسپیتزر (Spitzer) چهارمین و آخرین تلسکوپ فضایی طرح «رصدخانه های بزرگ ناسا» است که در 3 شهریور 1382 از دماغه ی کاناورال در فلوریدا به فضا پرتاب شد. قطر دهنه ی این تلسکوپ 85 سانتی متر است و قادر به دریافت امواج فروسرخ با طول موج 3 تا 180 میکرون است (قطر موی انسان حدود 50 میکرون است).  مدار حرکت تلسکوپ فضایی «اسپیتزر» دارای ویژگی جالبی است: این تلسکوپ بجای گردش بدور زمین، به همراه زمین بدور خورشید می گردد. «اسپیتزر» در فاصله ی تقریبا 150 میلیون کیلومتری خورشید (فاصله ی متوسط زمین از خورشید) به همراه زمین بدور خورشید می گردد و در هر سال، حدود 15 میلیون کیلومتر از زمین دور می شود!  دمای اطراف تلسکوپهای فضایی که بدور زمین می گردند بطور متوسط منفی 23 درجه ی سلسیوس است در حالیکه دمای متوسط تلسکوپ فروسرخ «اسپیتزر» در مداری که هم اکنون قرار دارد، منفی 238 درجه سلسیوس است. انتظار می رود تلسکوپ 2/2 میلیارد دلاری «اسپیتزر» تا پنج سال دیگر به ماموریت خود ادامه دهد.

  منبع : JPL,Spaceflightnow.com
  نويسنده  : مسعود کمیلی