سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

  این جرم در 23 آبان 1382 توسط «مایک براون» از موسسه ی فناوری کالیفرنیا، «چاد تروجیلو» از رصدخانه ی جمینی در هاوایی و «دیوید رابینوویتز» از دانشگاه ییل کشف شد. این محققان از تلسکوپ 48 اینچی «ساموئل اوشین» رصدخانه ی پالومار در «سن دیه گو» ایالت کالیفرنیا استفاده کردند.

  چند روز پس از کشف این گروه، تلسکوپهایی در شیلی، اسپانیا و ایالتهای آریزونا و هاوایی نیز این جرم را رصد کردند. همچنین تلسکوپ فضایی «اسپیتزر» ناسا نیز که در طول موج فروسرخ کار می کند، به جستجوی این جرم پرداخت.
گروه کشف کننده، نام این جرم را «سدنا» (Sedna) گذاشته ولی نام علمی آن «2003 12 VB» است.

مشخصات مداری
 «سدنا» دورترین جرم شناخته شده در منظومه ی شمسی است. در بیشترین حالت، فاصله ی «سدنا» از خورشید حدود 130 میلیارد کیلومتر، یعنی 900 برابر فاصله ی زمین و سه برابر فاصله ی سیاره ی پلوتو از خورشید است.  مدار «سدنا» بدور خورشید، بصورت یک بیضی فوق العاده کشیده است، بطوریکه در هر 10500 سال یکبار بدور خورشید می گردد!

 «مایک براون» دانشیار نجوم سیاره ای در موسسه فناوری کالیفرنیا و سرپرست گروه کشف کننده می گوید: « از روی این جرم، خورشید بصورت یک ستاره ی کاملا معمولی و کوچک دیده می شود بطوریکه می توان با سر یک سنجاق که در فاصله ی بازوی دست از چشم قرار گیرد، قرص خورشید را به راحتی پوشاند! »

 کشف این جرم در چنین فاصله ی زیادی از خورشید، دلیلی محکم بر وجود «ابر اوورت» (Oort cloud) می باشد؛ ناحیه ای شامل هزاران جرم یخی کوچک در دوردست ترین نقاط منظومه ی شمسی که به باور ستاره شناسان، منشا بسیاری از دنباله دارهای نزدیک شونده به زمین است.

اندازه و رنگ
اندازه ی «سدنا» تقریبا سه چهارم سیاره ی پلوتو است و پس از مریخ، قرمزرنگ ترین جرم منظومه ی شمسی است.
  ستاره شناسان قطر «سدنا» را بین 1280 تا 1760 کیلومتر برآورد می کنند. «سدنا» همچنین بزرگترین جرم یافته شده در منظومه ی شمسی پس از کشف پلوتو در سال 1308 خورشیدی است.

  این جرم در سرد ترین ناحیه ی منظومه ی شمسی قرار گرفته است؛ جایی که دمای آن هیچگاه بیشتر از 240- درجه ی سلسیوس نمی شود. البته دمای این شبه سیاره معمولا از این هم کمتر است، زیرا در هنگام حرکت در مدار 10500 ساله ی خود، فقط مدت کمی را در فاصله ای نسبتا نزدیک به خورشید می گذراند.

قدر ظاهری و موقعیت رصدی
قدر ظاهری «سدنا» حدود 5/20 است و پس از غروب آفتاب، در افق جنوب غربی بین سیاره ی مریخ و زهره دیده می شود. البته تقریبا با هیچ یک از تلسکوپهای آماتوری نمی توان این جرم کم سو را مشاهده کرد!
  گفتنی است قدر ظاهری، یک مقیاس نسبی برای سنجش میزان روشنایی اجرام آسمانی است. مثلا قدر ظاهری خورشید منفی 21 ، ماه شب چهارده منفی 13 و قدر ظاهری نورانی ترین ستاره ی آسمان، موسوم به «شعرای یمانی» (شباهنگ،Sirius) منفی 5/1 است. در این مقیاس، هر چه به سمت اعداد منفی حرکت کنیم، میزان روشنایی ظاهری جرم آسمانی زیادتر می شود.

سیارک، شبه سیاره یا سیاره؟
علیرغم تیتر خبرگزاری هایی نظیر «سی.ان.ان» و «بی.بی.سی» مبنی بر کشف دهمین سیاره ی منظومه ی شمسی، گروه کشف کننده ی «سدنا» خود چنین ادعایی ندارد! به گفته ی «براون»، بر اساس تعریفی که این گروه تحقیقاتی از سیاره دارد، «سدنا» را نمی توان سیاره ی دهم منظومه ی شمسی دانست. حتی پلوتو نیز بنابر این تعریف، سیاره محسوب نمی شود!
  تابحال ستاره شناسان موفق به ارائه ی تعریف دقیق و قابل قبولی برای سیاره نشده اند. با اینحال، تعریف سیاره (Planet) از دید گروه «براون» اینگونه است: «هر جرمی که اولا در منظومه ی شمسی قرار دارد، یعنی بدور خورشید می گردد و ثانیا جرم آن از جرم کلیه ی اجرامی که در مدار مشابه آن قرار دارند بیشتر باشد. »

  مثلا بسیاری از سیارکها (Asteroids) مدار زمین بدور خورشید را قطع می کنند ولی از آنجا که جرم زمین، از مجموع تمام این سیارکها بیشتر است، زمین را یک سیاره محسوب می کنیم. از سوی دیگر، جرم «سرس» (Ceres) بزرگترین سیارک منظومه ی شمسی، از مجموع جرم بقیه ی سیارکها بیشتر نیست؛ بنابراین نمی توان نام آن را سیاره گذاشت.
همچنین جرم پلوتو از مجموع جرم دیگر اجرام واقع در «کمربند کوئی پر» (Kuiper Belt) بیشتر نیست؛ بنابراین پلوتو نیز سیاره به شمار نمی رود.
  گروه «براون»، «سدنا» را چیزی بین سیاره و سیارک می داند. نامی که این گروه بر روی جرم کشف شده می گذارد «شبه سیاره» (Planetoid) است. این گروه تحقیقاتی در سال 2002 میلادی نیز موفق به کشف یک شبه سیاره موسوم به «کوائور» (Quaoar) شده بود. بهر حال مادامی که ستاره شناسان خود به تعریفی جامع و مانع از «سیاره» نرسند، تعداد سیارات منظومه ی شمسی دقیقا مشخص نیست. هشت سیاره، نه سیاره و یا ده سیاره ؟!

  منبع : Caltech,Spaceflightnow.com,nasa
  نويسنده  : مسعود کمیلی