سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

گروهی از ستاره شناسان اروپایی با استفاده از تلسکوپ فضایی «اینتگرال»، متعلق به آژانس فضایی اروپا، منابع پرتو گامای جدیدی را کشف کرده اند که ماهیت دقیق آنها هنوز معلوم نیست.

  ستاره شناسان اولین بار در اواسط دهه ی 1970 میلادی، پس زمینه ی پرتوهای گامای ملایم را در مرکز کهکشان راه شیری کشف کردند. از آنجا که انرژی این پرتوهای گاما، دارای کمترین مقدار ممکن بود، این پرتوها را پرتوهای گامای ملایم نامگذاری کردند. مقدار انرژی این پرتوهای گاما، مانند پرتو ایکس تولید شده در دستگاههای پزشکی، بسیار پایین است.
  تلاشهایی که تاکنون برای توضیح نحوه ی تولید این تابش صورت گرفته عمدتا موفقیت آمیز نبوده است. اخیرا گروهی از دانشمندان به سرپرستی «فقانسوا لوبقو» از مرکز «ساکلی» کمیسیون انرژی اتمی فرانسه با استفاده از رصدخانه ی پرتو گامای «اینتگرال» متعلق به آژانس فضایی اروپا (اسا)، تابش ضعیف 91 منبع مجزای پرتو گاما را مورد مطالعه قرار داد.

  بر اساس نتایج بدست آمده، تقریبا نیمی از این منابع پرتو گاما را نمی توان درون هیچ یک از رده های منابع پرتو گامای شناخته شده قرار داد؛ این منابع احتمالا دسته ی جدیدی از منابع نشر پرتو گاما هستند!  اولین مورد از این منابع ناشناخته ی پرتو گاما، موسوم به «IGRJ16318-4848»، اواخر اکتبر 2003 توسط تلسکوپ فضایی «اینتگرال» کشف شد.
 بر اساس داده های ارسالی توسط این تلسکوپ و نیز تلسکوپ فضایی «ایکس.ام.ام نیوتن»، جرم کشف شده، یک منظومه ی دوتایی شامل یک سیاهچاله و یک ستاره ی نوترونی است که در پوشش ضخیمی از گاز و غبار سرد قرار گرفته است.

  ستاره ی همدم (سمت راست) که بسیار پرجرم است، گازهای خود را بصورت باد ستاره ای به بیرون پرتاب می کند. سیاهچاله ی فشرده (سمت چپ)، هنگام گردش بدور این ستاره، با استفاده از کشش گرانشی قوی خود گازهای خروجی ستاره را به سمت خود جمع می کند.

  این فرایند باعث انتشار مقدار زیادی انرژی در همه ی پهناهای طیفی از پرتو گاما تا طول موجهای مرئی و فروسرخ می شود.  گاز باقیمانده در اطراف سیاهچاله، بصورت یک ابر ضخیم، بخش زیادی از این تابش را در خود حبس می کند. تنها پرتوهای گامای پرانرژی قادر به عبور از این ابر گازی ضخیم و آشکارشدن توسط تلسکوپهایی نظیر «اینتگرال» هستند.

  گروه تحقیقاتی «لوبقو»، ماهیت دقیق این منابع را هنوز مشخص نکرده ولی نشان داده اند که منشا حدود 90 درصد تابش زمینه ی پرتو گامای منتشر شده از مرکز کهکشان راه شیری، همین منابع هستند. به گفته ی «لوبقو»، نمی توان نتایج این تحقیق را به آسانی به کل کهکشان تعمیم داد زیرا مرکز کهکشان در مقایسه با دیگر مناطق دارای ویژگی هایی منحصر بفرد است.
  قرار است تلسکوپ «اینتگرال» در چند ماه آینده به نقشه برداری از کل صفحه ی کهکشان راه شیری بپردازد تا منشا دقیق منابع پرتو گاما روشن شود. نتایج تحقیقات این گروه در شماره ی 18 مارس 2004 نشریه ی «Nature» چاپ شده است.

  منبع : Astronomy.com 

  نويسنده  : مسعود کمیلی