کانالهای سطح مریخ


فضاپیمای «مارس اکسپرس» آژانس فضایی اروپا (اسا) اخیرا تصویر فوق العاده دقیقی را از کانالهای سطح مریخ به زمین ارسال کرد.

عکس: اسا

 

در این تصویر، مجموعه ای از کانالهای گودالی شکل، موسوم به «لوروس والس» دیده می شود که در جنوب ژرفدره ی سیاهرنگ «آیوس کاسما» که از شرق تا غرب مریخ کشیده است قرار دارند.

این تصویر توسط «دوربین استریوی تفکیک بالا» (HRSC) ی مدارگرد «مارس اکسپرس» از ارتفاع 269 کیلومتری مریخ گرفته شده است و قدرت تفکیک آن حدود 13 متر در هر واحد تصویری (پیکسل) است. مختصات جغرافیایی مرکز این تصویر، 8/278 درجه ی شرقی و 3/8 درجه ی جنوبی سیاره ی مریخ است.

 

ژرف دره ی «آیوس کاسما» جزئی از مجموعه ی ژرف دره ای «والس مارینریس» است. در بالای این تصویر، رشته کوههای «گریون مونتز» دیده می شود که ژرف دره ی سیاهرنگ «آیوس کاسما» را بریده و به دو قسمت موازی تقسیم کرده اند.
رنگ سیاه ژرف دره ی «آیوس کاسما» احتمالا ناشی از فرسایش آب و هوایی در زمانهای گذشته مریخ است. فرسایش آب و هوایی بر روی زمین، معمولا منجر به تشکیل چشمه های آب در بین لایه های سنگی یا صخره ای می شود.

کانالهای دیده شده در نیمه ی پایینی این تصویر، احتمالا همانند کانالهای موجود بر روی زمین، در اثر عبور جریان آب در جهت شیبهای طبیعی بوجود آمده اند. در سیاره ی مریخ، بخش اعظم آب جریان یافته در این کانالها احتمالا یا تبخیر شده و یا قبل از رسیدن به انتهای شیب و پیشروی بیشتر، یخ زده و در لایه های پایینی مریخ مدفون شده است.

گفتنی است اولین بار یک ستاره شناس ایتالیایی به نام «گیووانی شیاپارلی» در سال 1877 میلادی گزارش رصدی مبنی بر وجود مجموعه ای از گودالهای مریخی که آنها را «canali» نامید منتشر کرد. «شیاپارلی» خود هیچ اشاره ای به وجود آب و یا آبراه بر روی مریخ نکرد ولی بعدا در حدود سال 1890 میلادی، یک ستاره شناس آمریکایی به نام «پرسیوال لاول»، واژه ایتالیایی «canali» را به غلط بصورت «canals» به معنای «آبراه» ترجمه کرد. در آن هنگام، شبکه ی خطوط موجود بر روی مریخ را نشانه ای از وجود تمدن پیشرفته در مریخ دانستند!

 

 

طرح: اسافضاپیمای «مارس اکسپرس»، اولین ماموریت آژانس فضایی اروپا (اسا) به مریخ، دوازده خرداد 1382 از پایگاه بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد و در چهارم دی ماه با موفقیت در مدار مریخ قرار گرفت. این مدارگرد با استفاده از هفت ابزار نصب شده بر روی آن، در طول 687 روز (معادل یک سال مریخ) به مطالعه جو، ساختار سطح مریخ و جستجوی آب در لایه های زیرین سطح این سیاره خواهد پرداخت.
به همراه فضاپیمای «مارس اکسپرس»، یک مریخ نشین ساخت انگلستان، موسوم به «بیگل 2» نیز روانه سیاره ی سرخ شد. این مریخ نشین 40 میلیون پوندی، 28 آذر 1382 از فضاپیمای مادر خود جدا شد و طبق برنامه، بایستی در روز پنجشنبه 4 دی 1382 بر روی سطح مریخ فرود آمده باشد. ولی پس از آن هیچ سیگنالی از این مریخ نشین به زمین ارسال نشد و این ماموریت با شکست روبرو شد!
مریخ نشین «بیگل 2» بر خلاف مریخ نوردهای «اسپیریت» و «آپورچونیتی» ناسا که هم اکنون در حال فعالیت در سیاره ی سرخ هستند، اساسا قادر به حرکت در سطح این سیاره نبود. قرار بود «بیگل 2» در مدت تقریبا 6 ماه به مطالعه ی خاک مریخ، تجزیه و تحلیل جو و جستجوی علائم حیات در گذشته ی این سیاره بپردازد.
مدارگرد «مارس اکسپرس»، چندی قبل داده هایی مبنی بر وجود ذخاير بزرگ يخ در قطب جنوب مریخ به زمین ارسال کرد. البته مدارگرد «اديسه ی مريخ 2001» ناسا نیز دو سال قبل، شواهدی مبنی بر وجود يخ در قطب جنوب مریخ بدست آورده بود و «مارس اکسپرس» در واقع، همان یافته های مدارگرد ناسا را با روشی متفاوت تاييد کرد.

 


منبع : ESA+ParsSky