سایت نجوم ایران ( مرکز اطلاع رسانی اخبار رسمی نجومی، ستاره شناسی، هوافضا، آسمان شب و اخترفیزیک ایران و جهان) ؛

به گزارش خبرنگار سرويس علمي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، رصدخانه خورشيدي مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران كه در سال 1338 ساخته شده، نخستين رصدخانه خورشيدي كشور است كه از آن به عنوان نخستين مركز رصدي حرفه‌اي ايران در عصر جديد ياد مي‌شود. اين رصدخانه كه در محدوده اراضي موسسه ژئوفيزيك در اميرآباد واقع است از چند سال پيش به دنبال عمليات احداث اتوبان رسالت از تملك دانشگاه تهران خارج شد و در معرض تخريب قرار گرفت. ساختمان اين رصدخانه كه تا هفته گذشته محصور در ميان بزرگراه پابرجا بود در يكي دو روز اخير در معرض تخريب كامل قرار گرفته است.در اين ارتباط جمعي از اعضاي انجمن نجوم ايران ضمن اعتراض به آنچه سهل‌انگاري در حفظ اين مجموعه نجومي عنوان مي‌كنند، با نخستين رصدخانه خورشيدي كشور وداع خواهند كرد.

محدثه عظيم‌لو، عضو موسس شاخه آماتوري انجمن نجوم ايران و از همكاران تحريريه ماهنامه نجوم كه از سازماندهندگان اين مراسم است در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمي ايسنا اظهار داشت: رصدخانه موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران اولين رصدخانه حرفه‌اي در ايران است كه بزرگاني چون خانم دكتر تريان كه اولين بانوي دانش‌آموخته فيزيك ايران، جزو اولين دوره‌هاي دانشجويان دانشگاه تهران و اولين زن اخترشناس ايراني در عصر نوين است سال‌ها در آن به كار علمي پرداخته‌اند. اين رصدخانه شايد هنوز قدمت تاريخي پيدا نكرده باشد اما ارزش معنوي آن بسيار زياد است.

وي با اذعان به اين كه استفاده از رصدخانه به اين شكل به هيچ وجه مقدور نيست، اظهار داشت: شهرداري قول داده است كه رصدخانه جديدي به جاي آن بنا كند كه البته اين قول تا كنون عملي نشده و دانشگاه راسا احداث رصدخانه جديد را آغاز كرده است. عظيم‌لو با اشاره به اينكه انجمن نجوم قصد داشته پيش از آغاز تخريب كامل ساختمان رصدخانه از طريق مكاتبه با شوراي شهر، شخص شهردار، سازمان ميراث فرهنگي، وزارت علوم و دانشگاه تهران از تخريب اين بنا جلوگيري كند، خاطرنشان كرد: تغيير مسير بزرگراه تنها به اندازه چند متر غير ممكن نبوده است اما در اين باره هيچ توجه و دلسوزي صورت نگرفته است. با اين كه تجهيزات داخلي رصدخانه نيز در اثر بي توجهي و از بين رفتن محيط محصور ژئوفيزيك از بين رفته است اما به من فقط حفظ بناي آجري آن به عنوان نمادي از آغاز نجوم حرفه‌اي در ايران لازم به نظر مي‌رسد. 

وي افزود: به همين دليل برنامه‌اي رصدي در روز دوشنبه، 15 تير ماه ساعت 12 ظهر در كنار اين رصد‌خانه برقرار خواهد شد.هدف تنها جلب نظر با وداع با اين رصد خانه است كه ديگر حتي گنبد آن هم وجود ندارد.اميدواريم با اين اقدام از رخ دادن اتفاق مشابه در آينده جلوگيري شود.

دكتر ايرج ملك پور، استاد نجوم موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران نيز كه سالها مديريت اين رصدخانه را برعهده داشته در گفت‌وگو با خبرنگار علمي ايسنا با اشاره به قدمت بيش از 40 ساله اين رصدخانه درباره علت تاسيس رصد خانه خورشيدي توسط موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران كه وظيفه آن قاعدتا مطالعه و بررسي پديده‌هاي فيزيكي زمين است گفت: تاسيس اين رصدخانه كه در بدو راه اندازي به يكي از پيشرفته ترين تلسكوپ‌هاي خورشيدي مجهز بود و تا سال‌ها به عنوان يكي از فعالترين پايگاه‌هاي تحقيقاتي در دنيا در اين زمينه شناخته مي‌شد با اين انگيزه صورت گرفت كه بتوان تاثيرات فعاليت‌هاي خورشيدي را بر جنبه‌هاي مختلف ژئوفيزيك از جمله تغييرات ميدان مغناطيسي زمين كه به ويژه در دروه‌هاي 11 ساله تحولات خورشيدي تشديد مي‌شود بررسي كرد.

در آن زمان موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران از نادر مراكز ژئوفيزيكي در دنيا بود كه رصد خانه در داخل آن واقع شده بود و اين از نظر مطالعات ژئوفيزيكي بسيار اهميت دارد كه محل استقرار تجهيزات و ثبت داده‌هاي ژئوفيزيكي و خورشيدي حداقل فاصله را نسبت به يكديگر داشته باشند. دكتر ملك پور خاطر نشان كرد: از آنجا كه در آن موقع تهران هنوز چندان آلوده نشده بود و اطلاعات اين رصدخانه كاملا دقيق بود و از طرف ديگر به دليل نبود سيستم‌هاي پيشرفته ماهواره‌اي، داده‌هاي رصدخانه خورشيدي موسسه ژئوفيزيك بسيار مورد توجه بود و داده‌هاي آن مرتبا به مركز بين المللي تعيين شاخص‌هاي فعاليت‌هاي خورشيدي در شهر زوريخ ارسال مي‌شد.وي افزود: با اين حال با گسترش تهران و آلودگي روز افزون هواي شهر و همچنين با ايجاد تجهيزات و سيستم‌هاي جديد مطالعات خورشيدي از حدود بيست سال پيش اطلاعات اين مركز بلااستفاده شد.البته اوايل از اطلاعات اين رصدخانه در برخي پايان نامه‌هاي دانشجويي استفاده مي‌شد و در سال‌هاي بعد نيز به عنوان مركزي علمي پذيراي دبيران و دانشجويان علاقمند به مسائل نجومي بود.

دكتر ملك‌پور ابراز عقيده كرد: متاسفانه به نظر مي‌رسد كه در نگهداري اين رصد خانه و تجهيزات با ارزش آن سهل‌انگاري شده و با اين كه به دليل قرار داشتن آن در مركز شهر كاربري خود را از دست داده بود ولي مي‌شد تلسكوپ آن را به محلي دور از شهر منتقل كرد و تا سال‌ها حداقل در تحقيقات دانشجويي از آن استفاده كرد.

دكتر فرهنگ احمدي گيوي، معاون پژوهشي موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران نيز در گفت وگو با خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با اشاره به قدمت بيش از 40 ساله تلسكوپ و توقف فعاليت رصدخانه از حدود 10 سال پيش اظهار داشت: با توجه به قديمي بودن تلسكوپ رصدخانه امكان تامين و جايگزيني قطعات مستهلك شده آن از داخل يا خارج كشور وجود نداشت. با اين حال در جريان كسوف 1378 و بازديد رييس جمهور از اين موسسه با تلاش كارشناسان يك بار ديگر از اين تلسكوپ بهره برداري شد و با قول مساعد رييس جمهور قرار شد اعتبار ويژه‌اي جهت خريد تلسكوپ جديد به موسسه ژئوفيزيك داده شود.وي خاطر نشان كرد:در پي اين امر با مشورت با اساتيد نجوم كشور قرار شد يك تلسكوپ پيشرفته تحت خلا از ژاپن خريداري شود كه به دليل مشكلات مالي اين امر محقق نشد. در يك سال و نيم اخير با توجه ويژه دكتر عارف پيگيري تامين اعتبار مورد نياز خريد اين تلسكوپ را مجددا آغاز كرده و نهايتا موافقت سازمان مديريت و برنامه ريزي در تخصيص بودجه مورد نياز را جلب كرديم.

دكتر احمدي گيوي با تاكيد بر اين كه دانشگاه تهران و موسسه ژئوفيزيك به عنوان متولي رصدخانه خورشيدي خود بيشترين تعلق خاطر را به اين مجموعه داشته و تلاش و پافشاري بسيار زيادي براي متقاعد كردن شهرداري و جلوگيري از تخريب آن داشته‌اند اظهار داشت: تخريب رصدخانه خورشيدي براي ما بسيار غم انگيز است و ما تنها با اين شرط حاضر به واگذاري آن شديم كه شهرداري رصد خانه ديگري را جايگزين آن كند كه متاسفانه تا كنون اين امر محقق نشده است. وي در عين حال تصريح كرد: عمليات مقدماتي احداث يك رصدخانه جديد در ضلع شمالي اتوبان رسالت در زمين‌هاي متعلق به موسسه ژئوفيزيك آغاز شده است كه محل جديد از نظر ارتفاع و شرايط رصدي نسبت به رصدخانه تخريب شده از موقعيت بسيار بهتري برخورداراست. وي در پايان ابراز اميدواري كرد با مساعدت سازمان مديريت و شهرداري تهران زمينه خريد تلسكوپ پيشرفته و احداث رصدخانه خورشيدي جديد هرچه زودتر فراهم شود.

   منبع : ISNA 

  نويسنده  : محمد رحیمی