انجمن فیزیک ایران به منظور تشویق پژوهشگران جوان ایرانی، اهر سال به یکی از پژوهشگرانی که در زمینه فیزیک، کاری بدیع انجام داده‌اند، "جایزه انجمن فیزیک ایران" را اهدا می‌کند. امسال این جایزه به طور مشترک به آقای یاسر عبدی برای گزارش کار: ساخت، آنالیز و کاربردهای نانوساختارها در نانوالکترونیک و نانوفیزیک و آقای حسین خسروآبادی برای گزارش کار: برهمکنش الکترون – فونون و گذار ابررسانا – عایق در ابررسانایی دمای بالا تعلق گرفت.

همچنین انجمن فیزیک ایران به منظور ایجاد تحول و تحرک بیشتر در آموزشهای تجربی فیزیک، به سازندگان دستگاه‌های آموزشی قابل استفاده در برنامه آموزشی فیزیک تجربی "جایزه ساخت دستگاه آموزشی" را اهدا می‌کند که امسال این جایزه به آقای سیدصلاح‌الدین میرسعید قاضی، برای ساخت دستگاه: پاندول معکوس و الگوریتم‌های کنترلی آن و آقای وحید طایفه و خانم نفیسه معصوم‌زاده، برای ساخت دستگاه: آونگ فوکوی آزمایشگاهی و قابل حمل اهدا شد.

گفتنی است جوایز فوق در مراسم اختتامیه کنفرانس فیزیک ایران ۱۳۸۵ در دانشگاه صنعتی شاهرود به برندگان اهدا شد. همچنین در این سال از میان طرح‌های رسیده برای جایزه "حسابی" انجمن فیزیک ایران، هیئت داوران طرحی را مستحق دریافت جایزه ندانست.

تیمی از اخترشناسان انگلیسی پس از مطالعه شمار زیادی از سیاه چاله های کوچک و بزرگ با بهره گیری از کاوشگر زمان سنج پرتو ایکس روسی و رصد خانه پرتو ایکس ایکس.ام.ام نیوتن، دریافتند که صرف نظر از اندازه سیاه چاله ها ،فرايند بلعیدن مواد در همه آنها یکسان است.

 اخترشناسان برای سال ها به جستجوی شباهت های گونه های مختلف سیاه چاله ها از جمله سیاه چاله هایی با جرم ستاره ای، سیاه چاله های بزرگ و سیاه چاله های ابر پرجرم  در هسته فعال کهکشانی (AGN) پرداخته اند.

 سیاه چاله به طور اساسی و مشابه از یکدیگر متمایز اند و متناسب با جرم سیاه چاله، افزايش مقياس خواهیم داشت.بنا بر این محققین پيشنهاد كردند مطالعه سامانه های عظیمی-سیاه چاله ها- که درخشان تر و سریع تر می باشند، می توان رفتار (AGN) را در مقياس زمانی کیهانی تعیین نمود.

پروفسور این مک هاردی مدیر پروژه تحقیقاتی از دانشگاه سات همپتون در این باره می گوید:با مطالعه نوسانات پرتو های ایکس گسیل شده از سیاه چاله ها دریافتیم که، فرایند بلعیده شدن مواد –هنگامی که سیاه چاله مواد اطراف را به داخل خود می کشاند-در همه سیه چاله ها با هر اندازه ای یکسان است و (AGN) در واقع سیاه چاله های عظیمی هستند که افزایش مقیاس یافته اند.علاوه بر این ما دریافتیم که تغییر در گسیل پرتو های ایکس در این اجرام ، تا حد زیادی به پهنای خطوط مرئی گسل پرتو از سیاه چاله بستگی دارد.

نمایی خیالی از یک سیاه چاله

مک هاردی می افزاید: یافته های اخیر نقش بسزایی در درک ما از انواع مختلف هسته های فعال کهکشانی (AGN)دارا می باشد، چرا که این اجرام با توجه به پهنه خطوط پرتو های گسیل شده دسته بندی می شودند. بنابر این خطوط باریک کهکشان های سیفرت (Seyfert) هستند .اگر چه که این کهشان ها اغلب غيرعادى تصور می شودند، اما در واقع تفاوتی با (AGN) ها ندارند و فقط جرم آنها نسبت به سرعت بلعیده شدن  مواد ، کمتر است.

تحقیقات نشان داد که ویژگی مقياس زمانی ،به طور خطى با جرم سیاه چاله تغییر می کند، اما با سرعت بلعیده شدن مواد-هنگامی که با حداکثر سرعت ممکن بلعیده شدن مواد اندازه گیری می شود- نسبت عکس دارد.این امر خود گویای این حقیقت است که فرایند بلعیده شده مواد در همه سیاه چاله ها با هر اندازه ای مشابه است.با اندازه گیری خصوصیت مقیاس زمانی و سرعت بلعیده شده مواد، تیم تحقیقاتی دریافت که با چنین رابطه ساده ای می توان جرم سیاه چاله را به آسانی تعیین نمود، در حالیکه در روش های دیگر برای نمونه(AGN) های تیره و یا جستجوی جرم میانگین سیاه چاله ها کاری بسیار مشکل است.

مک هاردی در پایان خاطر نشان کرد که بلعیده شده مواد توسط سیاه چاله مقادیر زیادی پرتو ایکس از نزدیکی این جرم ساطع می نماید.بنابر این بررسی نوسانات پرتو های ایکس گسیل شده و زمان –تحت عنوان منحنی نور پرتو ایکس- ما را قادر می سازد تا به بررسی دقیق رفتار سیاه چاله ها بپردازیم.

 بیش از دو دهه این گونه تصور می شود که خصوصیت مقیاس زمانی را می توان در منحنی نور سامانه (سیاه چاله) های عظیم مشاهده کرد. مقیاس زمان بسیار کوتاه بوده(کوچک تر از یک ثانیه (< second و فقط در رصد های کوتاه قابل مشاهده است. جستجوی مقیاس های زمانی یکسان در (AGN) ها فرایندی بسیار پیچیده و زمان بر است و باید ماه ها و سال ها وقت صرف کرد.

نتایج این تحقیقات که به رهبری مک هاردی و همکارانش از جمله دکتر المر کوئردین،دکتر کریستین کینگ، پروفسور راب فندر و دکتر فیل آتلی از دانشگاه آمستردام ارائه گردید،در ماه نوامبر سال جاری میلادی در مجله نیچر به چاپ رسید.

  منبع : PPARC news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی

اخترشناسان سال ها برای سنجش میزان سرعت گسترش کیهان از ابر نو اختر های Type 1a استفاده می نمودند.میزان دقت این ابزار های سنجش به شکل انفجار آنها بستگی دارد. یافته های اخیر حاکی از آن است که به خاطر عدم یک نواختی این انفجار ها ، از دقت این ابر نو اختر ها کاسته شده است.

اخترشناسان اخیرا به یافته های جدیدی دست یافته اند که می تواند به مناقشه ای پیرامون نوعی از ابر نو اختر ها-مرحله نهایی نابودی ستارگان عظیم- که برای یک دهه ذهن دانشمندان را به خود مشغول نگاه داشته است، پایان دهد.آیا ستارگان در یک فرایند تدریجی نابود می گردند یا در اثر یک انفجار سریع؟

مشاهدات حاکی از آنند که در فرایند انفجار ابر نو اختری یک ستاره ، در حالی که بخش درونی آن حالتی کروی دارد، موادی که به بیرون پرتاب شده و در فضای اطراف پخش می گردند، کره ای نا متقارن و غیر یکنواخت پدید می آورند.چنین فرایندی گویای این حقیقت است که انفجار ستاره با سرعت ما فوق صوت گسترش می یابد.

لیفن ونگ از دانشگاه ایالتی تگزاس در این باره می گوید:بر طبق نتایج حاصل از تحقیقات ، پروسه انفجار این گونه از ابر نو اختر ها از دو مرحله تشکیل می شود و یافته های جدید از اهمیت ویژه ای در دانش کیهان شناسی برخور دار است.

اختر شناسان در طی ده سال با بهره گیری از تلسکوپ غول پیکر زمینی ESO و تلسکوپ اتو استروو رصدخانه مک دونالد به بررسی ابعاد و ساختار ابر های به جا مانده از ذرات اطراف هفده  ابر نو اختر Type 1a  پرداختند.تا کنون چنین تصور می شد که این گونه از ابر نو اختر ها حاصل از انفجار ستارگان کوچک و چگال-کوتوله سفید-درون یک سامان دوتایی می باشند. همچنان که‌ همدم این ستاره مواد اطراف را به داخل آن می راند،کوتوله سفید به جرم بحرانى می رسد و در نهایت به خاطر ناپايدارى ،در طی انفجار ابر نو اختری از بین می رود.اما برای این پرسش که "چه چیزی باعث انفجار اولیه می شود و چگونه انفجار در سرتاسر ستاره گسترش می یابد؟" هنوز پاسخی وجود ندارد.

به خاطر فواصل بسیار زیاد انفجار های ابر نو اختری که توسط ونگ و همکارانش در کهکشان های دور  مشاهده شده بودند، امکان بررسی دقیق آنها با استفاده از روش های تصویر برداری تداخل سنجی ، وجود نداشت.بنابراین گروه تصمیم گرفت در روشی جایگزین ، با ثبت پرتو های نور قطبی گسیل شده از ستارگان در حال مرگ، شكل انفجار را تعیین نماید. 

نمایی خیالی از یک ابر نو اختر

قطبش سنجى نشان داد که  نور حاصل ، از امواج الکترومغناطيسى تشکیل شده که در جهات منظمی نوسان می کند.باز تاب و یا پراکندگى نور باعث گرايش‌ میدان های الکتریکی و مغناطیسی نسبت به یکدیگر می شود.به عنوان نمونه در موردی مشابه عینک های دودی قطبی شده ، همچون یک فیلتر باعث بازتاب پرتو های نور خورشید می شود.هنگامی که نور در میان ذرات باقی مانده در حال گسترش اطراف یک ابر نو اختر پخش می شود، داده های ارزشمندی پیرامون گرايش و جهت گیری لایه های پراکنده به ما می دهد.

اگر ابر نو اختر کره ای متقارن باشد، تمامی جهات باید یکسان باشند و در نتیجه هیچ شبکه قطبی شده ای وجود نخواهد داشت.

 دیتریک بد از دانشگاه ایالتی تگزاس می افزاید: ما فقط با بهره گیری از  قدرت جمع آوری نور بسیار بالای تلسکوپ غول پیکر زمینی ESO و واسنجى فوق العاده دقیق ابزار FORS قادر به قطبش سنجى بودیم. تحقیقان ما نشان داد که انفجار ابر نو اختر های Type 1a  پدیده ای سه بعدى است. بخش های خارجی ابر حاصل از انفجار کاملا نامتقارن بوده و از مواد مختلفی تشکیل شده است، در حالیکه بخش داخلی کاملا یکنواخت می باشد.

تحقیقات بیشتر نشان داد که میزان قطبی شدن و متعاقب آن كرويت با درخشندگی ذاتی انفجار مرتبط می باشد.به بیان دیگر هرچه درخشندگی حاصل از انفجار بیشتر باشد ابر نو اختر کره یکنواخت تری را پدید می آورد.

 یافته های اخیر تاثیراتی بر روی استفاده از این ابر نو اختر ها به عنوان یک ابزار سنجش استاندارد خواهد داشت.تا کنون از این گونه ابر نو اختر ها برای اندازه گیری میزان سرعت گسترش کیهان استفاده می گردید ، اما بر خلاف آنچه که تصور می شد عدم تقارن شکل کروی ،معرف پراكندگی نور در این اجرام می باشد.

 ونگ در پایان خاطر نشان کرد:نتایج این تحقیقات بسیاری از  مدل های موفق وابسته به درجه حرارت هسته اتمى انفجار های ابر نو اختری را محدود خواهد کرد.

بر اساس این مدل ها انبوهی از مواد تشکیل دهنده ذرات به جا مانده از انفجار ،در طی یک پروسه تدریجی به نام" احتراق" پدید می آیند و به طور نا منظم از خود دنباله ای از خاکستر به جای می گذارند. یکنواختی کره داخلی ستاره منفجر شده حاکی از آن است که پروسه احتراق پس از مدتی جای خود را به پروسه ای بسیار خشن به نام" انفجار ناگهانى" می دهد و این انفجار با سرعت ما فوق صوت در ستاره گسترش می یابد.این سرعت چنان زیاد است که کلیه نا متقارنی های خاکستر های به جا مانده پروسه احتراق را از بین می برد و در نهایت بقایایی یکنواخت و همگن بوجود می آید.

  منبع : ESO news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی

ناسا اعلام کرد شواهد "قانع کننده ای" يافته است دال بر آنکه آب در شکل مايع آن اخيرا بر سطح مريخ جاری شده است.

اين يافته بر وزن نظريه هايی که می گويد مريخ احتمالا دارای شرايط لازم برای پيدايش حيات است می افزايد.ظاهر اين آبراهه ها که در عکس های يکی از ماهواره های ناسا آشکار شده حاکی از آن است که آب احتمالا در چند سال اخير روی سطح سياره سرخ جريان داشته است.

با اين حال برخی دانشمندان فکر می کنند که اين آبراهه های تازه می تواند ناشی از جاری شدن دی اکسيد کربن مايع بوده باشد.دانشمندان با مشاهده اين شيارها در عکس های فضاپيمای "ام جی اس" (مطالعه گر سراسری مريخ) نتيجه گيری کرده اند که عمر آنها زياد نيست و در اثر جاری شدن تندآب ها از صخره ها و ديواره های گودال های سطح اين سياره به وجود آمده است.

آبراهه هايی مانند آنچه در عکس ديده می شود احتمالا ناشی از جاری شدن آب است

دانشمندان مرکز "سيستم های علوم فضايی" مستقر در شهر سن ديه گو در جنوب کاليفرنيا که دوربينی بر "ام جی اس" را کنترل می کنند در جستجوی شواهد آب تصميم گرفتند برای بار دوم از هزاران آبراهه عکس بگيرند.از جمله دو آبراهه که ابتدا در سال های 1999 و 2001 از آنها عکس گرفته شده بود بار ديگر در سال های 2004 و 2005 مورد عکسبرداری قرار گرفتند. براساس اين مطالعه تغييرات به وجود آمده در اين مدت حاکی از جاری شدن آب از اين گودال هاست.در هر دو مورد دانشمندان رسوب هايی به رنگ روشن در آبراهه ها يافتند که در عکس های اوليه وجود نداشت.آنها نتيجه گيری کردند که اين رسوبات - که احتمالا گل، نمک يا برفک است - در اثر جاری شدن آب در سال های اخير به جا مانده است.

رسوب آب يا دی اکسيد کربن؟

 ساير دانشمندان فکر می کنند که ممکن است آبراهه هايی از اين نوع نه در اثر جريان آب بلکه دی اکسيد کربن مايع به وجود آمده باشند.به گفته آنها مدل های کامپيوتری از پوسته مريخ دال بر آن است که آب می تواند تنها در عمق چند کيلومتری مريخ وجود داشته باشد. در عوض دی اکسيد کربن مايع می تواند در فاصله ای بسيار نزديک تر به سطح جايی که دما گاهی تا منهای 107 درجه سانتيگراد افت می کند وجود داشته باشد.اودِد آهارونسون، استاديار علوم سياره ای در موسسه تکنولوژی کاليفرنيا (کلتک) می گويد هرچند تعبير مربوط به جاری شدن اخير آب در مريخ قوی است اما تنها يکی از توضيحات ممکن است.وی گفت لازم است مطالعات بيشتری انجام تا قطعی شود اين رسوبات مثلا ناشی از نشستن غبار نيست.

تماس راديويی با فضاپيمای "ام جی اس" ماه گذشته به طور ناگهانی قطع شد. تلاش ها برای يافتن اين ماهواره که از سال 1996 سرگرم نقشه برداری از مريخ بوده است به جايی نرسيده و بيم آن می رود که برای هميشه از دست رفته باشد.دو مريخ نورد ناسا که در سال 2004 بر آن فرود آمدند نيز شواهد بسيار قدرتمندی از جاری شدن آب در گذشته های دور بر سطح اين سياره فراهم کرده اند.

  منبع : BBC news

  نويسنده  : محمد رحيمي

يك ابر سياهچاله كه در كهكشاني دوردست قرار دارد در حال بلعيدن يك ستاره ديده شد. در واقع ، كاوشگر تكامل كهكشاني ناسا توانست تمامي اين فرايند را از آغاز تا پايان مشاهده كند.

 اين نخستين باري است كه اختر شناسان كل فرايند خورده شدن يك ستاره تا آخرين ذره هاي آن توسط يك سياهچاله را مشاهده كرده اند. در گذشته اي نه چندان دور ، اين ستاره به خود جرات نزديك شدن به سياهچاله را داد كه تكه تكه شدن اين ستاره عاقبت اين ريسك بود. اين تكه ها شروع به چرخيدن به دور سياهچاله كردند كه كاوشگر مذكور انفجارهاي درخشاني از نور فرابنفش را ثبت كرد.

دكتر سووي گزاري از موسسه فناوري كاليفرنيا مي گويد" اين نوع واقعه بسيار نادر مي باشد و باعث خوشحالي است كه ما تمامي اين حادثه را از آغاز تا پايان مورد مطالعه قرار داديم.     

 شايد اين سياهچاله براي هزارات سال بطور خاموش در اعماق يك كهكشان بيضوي بدون نام خوابيده بود. اما ، يك ستاره كمي به اين سياهچاله خفته نزديك شد و توسط نيروي گرانش آن تكه تكه شد. بخشي از اين ستاره ، در اطراف سياهچاله چرخيد و سپس شروع به شيرجه رفتن به درون اين سياهچاله كرد كه در نتيجه فوران فرابنفش درخشاني بوجود آمد. اين فوران توسط كاوشگر تكامل كهكشاني رديابي گرديد.

 اين نور فرابنفش همزمان با بليعده شدن آخرين تكه هاي اين خوراكي ستاره اي ضعيف مي شود و اين تلسكوپ فضائي بطور دوره اي به مشاهده واقعه ادامه مي دهد. اين مشاهدات در نهايت باعث خواهند شد تا درك بهتري از چگونگي تكامل سياهچاله ها بهمراه كهكشانهاي ميزبان آنها حاصل شود.

دكتر كريستوفر مارتين كه در تهيه اين گزارش با گزاري همكاري مي كند مي گويد" اين مشاهدات در وزن كشي سياهچاله ها ، درك چگونگي تغذيه و رشد آنها در كهكشانهاي ميزبان در حاليكه كيهان تكامل مي يابد به ما كمك شاياني مي كنند. 

  منبع : Universtoday.com

  نويسنده  : فرشید کریمی

اخترشناسان برای نخستین بار با بهره گیری از رصدخانه H.E.S.S منشا پرتو گامایی را در فضا یافته اند که همانند یک ساعت طبیعی عمل می کند.

این پرتو ها که از پر انرژی ترین پرتو های گامای کشف شده می باشند ، از یک سیستم دوتایی با عنوان LS 5039 گسیل می شوند؛ این سیستم که از ستاره ای آبی رنگ با جرمی بیست برابر جرم خورشید به دور همدمی ناشناخته-به احتمال زیاد یک سیاه چاله- تشکیل شده ،برای نخستین بار توسط تیم H.E.S.S. در سال 2005 میلادی کشف گردید.ما از دهه 1960 میلادی -زمانی که نخستین تب اختر رادیویی تحت عنوان Little Green Men-1  کشف گردید-با  گسیل منظم پرتو های گاما آشنا هستیم.اما همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، برای نخستین بار است که چنین سیگنال های منظمی از پرتو های گامای پر انرژی(100000 بار پر انرژی تر نسبت به مورد قبلی) کشف شده است.

در این سیستم، دو جرم در فاصله ای نزدیک(1.5 تا 2.5 برابر فاصله زمین تا خورشید) هر چهار روز یک بار به دو یکدیگر می گردند .

 دکتر پائولا چادویک عضو تیم H.E.S.S. از دانشگاه دورام در این باره می گوید: چگونگی تغییرات پرتو های گاما، LS 5039 را به آزمایشگاهی ویژه برای بررسی افزایش شتاب اجسام در نزدیکی سیاه چاله ها تبدیل کرده است.

مکانیزم های مختلف ،در تغییرات سیگنال های پرتو گامایی که به زمین می رسند تاثیر گذار اند.با بررسی این تغییرات دانشمندان قادر خواهند بود تا اطلاعات بسیار ارزشمندی پیرامون سیستم های دو تایی از جمله LS 5039 و تحولاتی که در اطراف یک سیاه چاله صورت می گیرد، بدست آورند.

H.E.S.S   نمایی از رصدخانه پرتو گاما

 هنگامی که سیاه چاله همدم در مقابل ستاره و زمین قرار می گیرد سیگنال های پرتو گاما به حداکثر میزان خود می رسند و هنگامی که سیاه چاله از پشت ستاره عبور می کند، سیگنال ها بسیار ضعیف می شوند.

 این گونه تصور می شود که ذرات گاز و غباری  که توسط باد ستاره ای از اتمسفر ستاره خارج شده و به سوی سیاه چاله روانه می شوند، شتاب گرفته و به سرعت شروع به گردش می کنند، در این بین افزایش دمای ذرات باعث گسیل پرتو های گاما می شود.

 همدم ستاره-سیاه چاله- نیز همچون یک کاوش گر اطلاعاتی عمل می کند؛و بسته به فاصله اش تغییرات میدان مغناطیسی ستاره را  در تغییرات سیگنال های پرتو گاما بازتاب‌ می دهد.

علاوه بر آنچه گفته شد، دلیلی هندسى نیز می تواند گسیل این میزان از پرتو گاما را توجیه کند؛بر طبق فرمول معروف آلبرت اینیشتین (E=mc2) ماده و انرژی یکسان هستند و جفت ذره و ضد ذره می توانند متقابلا باعث از بین رفتن (خنثی کردن) نور شوند. با قرينه هنگامی که پرتو های گامای پر انرژی با پرتو های نور ستاره برخورد می کنند،می توانند تبدیل به ماده (جفت الکترون و پادالکترون) شوند. بنا بر این پرتو های نور ستاره به پرتو های گاما شباهت دارند؛ مه ای که منبع پرتو های گاما را به هنگام گذر سیاه چاله از پشت ستاره تشکیل می دهد و تا حدودی منبع اصلی را پنهان می کند.گیلامی دوبوس از آزمایشگاه اختر فیزیک رصدخانه گرینوبل در پایان افزود: جذب تناوبی پرتو های گاما تصویری بسیار جالب از تولید جفت ماده و ضد ماده از نور می باشد، اگرچه که دیدگاه شتاب ذرات را در این سیستم در پرده ای از ابهام فرو می برد.

نتایج این تحقیقات در نوامبر سال جاری میلادی در ژورنال اختر فیزیک به چاپ رسید.

  منبع : PPARC news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی

کلیه مولکول هایی که تا کنون در فضا کشف شده اند ، خنثی و یا با بار مثبت بوده اند.اما اخترشناسان به تازگی برای نخستین بار، مولکول هایی را یافته اند که دارای بار منفی می باشند.

اخترشناسان با بهره گیری از تلسکوپ Robert C. Byrd Green Bank  به آشکار سازی این مولکول ها از سیگنال های رادیویی پراختند.ماهیت این سیگنال ها هنوز هم در پره ای از ابهام قرار دارد.در حالیکه تا کنون 130 مولکول خنثی و 14 مولکول مثبت در فضا شناسایی شده، این برای نخستین بار است که مولکولی منفی ( انيون ) کشف می شود.

مایکل مک کارتی اخترشناس مرکز اختر فيزيک هاوارد- اسمیت سونیون در این باره می گوید: همانند یک ببر سفید ،ما هم اکنون با گونه ای بسیار نادر در فضا روبرو هستیم.

اخترشناسان امیدوارند با بررسی ساختار های شیمیایی فضای بین ستاره ای برای این پرسش که" چگونه زمین این عناصر بنیادین را به ساختار های شیمایی ضروری برای حیات تبدیل نموده است؟" پاسخی قانع کننده بیابند.این تحقیقات دانشمندان را قادر می سازد تا نسبت به ساختار و ماهیت شیمیایی فضای بین ستاره ای و متعاقب آن از زادگاه سیارات، درک بهتری بدست آورند.

در این تحقیقت مک کارتی با همکاری کارل گاتلیب ، هارشل گوبتا از دانشگاه ایالتی تگزاس و پاتریک تادیوس، انيون مولکولی تحت عنوان C6H- )زنجیری ای از شش اتم کربن و یک اتم هیدرون که با پیوند خطی به یکدگر متصل شده اند و در انتهای آن یک الکترون اضافی وجود دارد.) را کشف نمودند.شاید اندازه نسبتا بزرگ این مولکول ها در مقایسه با مولکول های خنثی و یا با بار مثبت باعث افزایش پایداری آنها در محیط خشن و ناملايم کیهانی شده است.

نمایی از تلسکوپ Robert C. Byrd Green Bank

این گونه تصور می شود که چنین ساختار هایی در فضا به ندرت یافت می شوند زیرا پرتو های فرابنفشی که از ستارگان گسیل می شود در برخود با این مولکول ها الکترون اضافی را از بین می برد.

 پاتریک تادیوس می افزاید: چنین کشفی، دلیل یکی از اسرار آمیز ترن مسائل دانش اخترشیمی-فقدان وجود مولکول های منفی در فضا - را برای ما آشکار ساخت.

این تیم تحقیقاتی نخست، با اجرای یک سری آزمایشات فرکانس های رادیویی مورد نیاز را تعیین نمودند.سپس با استفاده از تلسکوپ Robert C. Byrd Green Bank  موسسه دانش ملی به جستجوی C6H- در اجرام آسمانی پرداختند. مشخصا آنها نقطه ای را انتخاب کردند که در تحقیقات پیشین امواج رادویی ناشناس با فرکانس های منظم از آن دریافت شده بود.

سرانجام C6H- را در دو نقطه متفاوت یافتند؛ در اطراف پوسته گازی یک غول سرخ به نام IRC +10216 در صورت فلکی اسد و دیگری سحابی سرد مولکولی تحت عنوان TMC-1 در صورت فلکی ثور.وجود انیون در این نواحی گویای این حقیقت بود که پروسه شیمیایی که  C6H-  را شکل می دهد،در همه جا وجود دارد.علاوه بر این، انیون های مولکولی بیشتری در آینده یافت خواهند شد.

مک کارتی در پایان خاطر نشان کرد:کشف جدید نکته خوبی را به ما یاد آوری کرد؛ دانش ما نسبت به شيمى میان ستاره ای بسیار اندک است. شاید شمار زیادی از انیون های مولکولی در آزمایشگا و فضا یافت شوند.

  منبع : CfA news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی

رصدخانه فضایی انتگرال آژانس فضایی اروپا به تازگی انفجار پرتو های گاما را از یک سیاه چاله آشکار نمود. درخشندگی حاصل از این انفجار عظیم که مدتی به طول انجامید، اخترشناسان را قادر ساخت تا به بررسی سیاه چاله منشا این انفجار بپردازند.

این انفجار برای نخستین بار در هفده سپتامبر سال جاری میلادی توسط تیم مرکز داده های علمی انتگرال (ISDC) سوئيس کشف گردید.در این مرکز اخترشناسان همه روزه به بررسی آسمان می پردازند زیرا می دانند که پرتو های گاما در آسمان دائما تغییر مکان می دهند و برای آشکار سازی و ثبت برخی از آنها که در بازه های زمانی بسیار کوتاه ناپدید می گردند، باید سرعت عمل به خرج داد.

 رونالد والتر از اعضای مرکز ISDC در این باره می گوید: از آنجا که بیشترین پرتو های گاما از مرکز کهکشان راه شیری گسیل می شوند، این ناحیه منشا پرتو های گاما می باشد.

برای نشان دادن اهمیت این منطقه، رصدخانه فضایی انتگرال آژانس فضایی اروپا در برنامه ای ویژه بیش از چهار هفته از رصد های خود را به مرکز کهکشان اختصاص داد.این تحقیقات دانشمندان را قادر ساخت تا در عملی بی سابقه، درک بهتری نسبت به ویژگی های پرتو های گاما و سایر اجرام آسمانی در این ناحیه بدست آورند.

 به هنگام اجرای یکی از همین مشاهدات، دانشمندان از انفجار سیاه چاله ای آگاهی یافتند.به این گونه از پدیده ها هدف ناگهانى نیز می گویند.در ابتدا آنها نمی دانستند چه نوع انفجاری را ثبت کرده اند.بعضی از انفجار های پرتو گاما بسیار کوتاه به طول می انجامند و فقط رصد خانه های زمینی موقعیت آن را تعیین می نمایند.خوشبختانه رصدخانه فضایی انتگرال آژانس فضایی اروپا با قابلیت های ویژه خود توانست موقعیت این انفجار را به طور بسیار دقیق مشخص کند. 

والتر می افزاید: میزان درخشندگی این انفجار پس از وقوع، در طی روز های متوالی افزایش یافت و در نهایت پس از یک هفته رو به خاموشی نهاد.به  افزایش و کاهش میزان درخشندگی یک انفجار منحنی نور می گویند.پس از گذشت یک هفته ما توانستیم از شکل منحنی نور این انفجار آگاهی یابیم، و در آن هنگام تازه دریافتیم که با چه پدیده نادری روبرو شده ایم.

نمایی حقیقی از انفجار سیاه چاله

دانشمندان با مقایسه شکل منحنی نور این انفجار با سایر انفجار ها دریافتنند که این انفجار از یک سیستم ستاره ای دوتایی پدید آمده است. در این سیستم دوتایی ستاره ای همانند خورشید به دور سیاه چاله ای در گردش است.

 گرانش سیاه چاله همچون همدمی سیری ناپذیر به بلعیدن مواد تشکیل دهنده ستاره می پردازد. همچنان که ستاره به دور سیاه چاله می گردد، لایه هایی از گاز در قالب صفحاتی از آن جدا شده و به دور سیاه چاله شروع به گردش می کنند. دمای گازها در ناحیه افق رویداد به خاطر اصطکاک اتم های شان به چندین میلیون درجه می رسد و دمای بسیار زیاد باعث گسیل پرتو های ایکس می شود.

شواهد حاکی از آنند که ذرات و گاز هایی که در صفحه ای به دور سیاه چاله در گردش بودند به حالت ناپایدار در آمده و در اثر رمبش(فرو ریزش) بخشی از آنها این انفجار رخ داده است.دانشمندان هنوز نمی دانند چرا این رمبش اتفاق می افتد، اما از یک چیز اطمینان دارند؛ این رمبش در مقایسه با شرایط عادی، هزاران بار بیشتر انرژی آزاد می کند.

 این گونه تصور می شود که تعداد اندکی از چنین سیستم های دو گانه ستاره -سیاه چاله ای در کهکشان راه شیری وجود دارند .اخترشناسان انتظار دارند هر چند سال فقط یکی از آنها را کشف کنند، اما ماهیت خاص این پدیده باعث شده تا از اهمیت ویژه ای برخوردار شوند.

به خاطر عملکرد سریع تیم رصدخانه ISDC و همچنین همکاری کلیه ماهواره ها و رصد خانه های زمینی از جمله رصد خانه پرتو ایکس  ایکس- ام.ام نیوتن  آژانش فضایی اروپا، رصدخانه فضایی پرتو ایکس چاندرا و تلسکوپ فضایی پرتو گاما سوئیفت سازمان فضایی ناسا و شمار زیادی از رصدخانه های غولپیکر زمینی پرتو های حاصل از این انفجار بی نظیر ثبت گردید.هم اکنون دانشمدان مشغول مطالعه دقیق این پدیده به منظور آگاهی از ماهیت آن می باشند.

  منبع : ESA news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی

سرانجام فضاپیمای افق های نو در ادامه ماموریت خود توانست نخستین تصویر از سیاره کوتوله پلوتون را به زمین ارسال کند.در طی 10 سال آینده هنگامی که افق های نو به نزدیک ترین فاصله از پلوتون می رسد ،انقلابی در دانش ما پیرامون این سیاره کوتوله به وقوع خواهد پیوست.این نما که توسط تصویر بردار دور برد اکتشافی LORRI در تاریخ 21 تا 24 سپتامبر سال جاری به هنگام بررسی تجهیزات اپتیکی افق های نو در چند فریم ثبت شده بود، پس از ذخیره موقت در حافظه دستگاه در تبادل داده ای، از سوی فضاپیما به زمین ارسال شد.

 در فاصله ای بیش از 4.2 میلیارد کیلومتر از فضاپیمای افق های نو سیاره کوتوله پلوتون همچون نقطه ای کم سو در زمینه ستارگان می درخشد.یکی از قابلیت های این فضاپیما جستجو و دنبال کردن دور برد اجرام می باشد.بدین ترتیب دانشمندان قادر خواهند بود در وهله نخست به بررسی سیاره کوتوله پلوتون در میدان دیدی به پهنای 2500 کیلو متر و سایر اجرام کمربند کویپر به پهنای 50 کیلومتر بپردازند.

پس از این که تصویر بردار LORRI در مکان پیش بینی شده پلوتن، جرمی را نمایان ساخت که با سرعت خاصی در امتداد صورت فلکى قوس(کماندار) حرکت می کند، متخصصین این پروژه به زودی دریافتند که سیاره پلوتون در میدان دید آنها قرار گرفته است. تصاویر گرفته شده توسط LORRI در 21 و 24 سپتامبر ،مهر تاییدی بر وجود پلوتن در این منطقه از فضا بود و احتمال وجود هرگونه پرتو کیهانی نیز به صفر رسید.برای اطمینان بیشتر جرمی که در مسیر پلوتون، حرکت می کرد دارای قدر 14 بود و این درست مانند قدری بود که از سیاره کوتوله پلوتون انتظار می رفت.

دانشمندان برای آنالیز داده های موجود در تصاویر ارسالی فضاپیمای افق های نو ،بار دیگر صفحاتی از کتاب کلاید تامبا پیرامون  کشف پلوتون را مرور کردند و با بهره گیری از استروبوسکوپ (دستگاه حرکت نما) به بررسی تصاوير چندگانه پرداختند.در این روش ستارگان در پس زمینه تصویر ثابت می مانند و سایر اجرام از جمله سیارات، سیارات کوتوله و... حرکت می کنند.

الن استرن مدیر ارشد ماموریت فضاپیمای افق های نو از موسسه تحقیقاتی ستوست در این باره می گوید:در حقیقت پیدا کردن جرم کم سویی همچون پلوتون در میان شمار زیادی از ستارگان پس زمینه، همانند پیدا کردن سوزن در انبار کاه بود.کلاید تامبا باید به خود می بالید، چرا که تیم LORRI با بهره گیری از روشی مشابه به جستجوی پلوتون پرداخت. از آنجا که تصویر بردار LORRI به تهیه عکس های دیجیتال می پردازد،مواردی مانند آشفتگی های جوی و یا پرتو های کیهانی در تحقیقات خللی ایجاد نمی کنند ، اما تامبا در زمان خود ناچار بود به اصلاح تصاویر موجود بپردازد.

پلوتون از دید فضاپیمای افق های نو در فاصله 4.2 میلیارد کیلومتری

تصویر بردار دور برد اکتشافی LORRI توسط آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جان هاپکینز به منظور تهیه تصاویری با وضوح بسیار بالا از اجرام دور دست، طراحی و ساخته شده است.

 به منظور بررسی های نهایی تجهیزات اپتیکی فضاپیمای افق های نو ، دانشمندان شبیه سازی را ترتیب دادند و در این شبیه سازی فضاپیما به جستجوی اجرام کمربند کویپر پرداخت.

فضاپیما افق های نو هم اکنون مراحل کنترل نهایی خود را با موفقیت پشت سر نهاده و سیگنال های ارسالی از پلوتون -30 تا 40 بار بیشتر از سطح پارازيت تصاویر- به شفافی دریافت شده است.

اندی چنگ از آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه هاپکینز در این باره می گوید:افق های نو و تصویر بردار LORRI تا کنون تمامی مراحل ماموریت فضایی خود را بدون کوچک ترین نقصی پشت سر نهاده اند. ما باید تا سال 2015 –زمانی که فضاپیمای افق های نو  به نزدیک ترین فاصله به پلوتون می رسد- صبر کنیم، در این هنگام تصویربردار LORRI تصاویری دقیق و بی نظیر از این سیاره کوتوله به زمین ارسال خواهد نمود.علاوه بر این در مسیر فضاپیمای افق های نو در ژانویه و فوریه سال 2007 میلادی به بررسی و مشاهده سیاره مشتری خواهیم پرداخت و پس از گذر از کنار این سیاره فاز جدیدی از ماموریت افق های نو ،با جمع آوری داده هایی بسیار ارزشمند از سیاره کوتوله پلوتون  آغاز می گردد.

الن در پایان خاطر نشان کرد : از زمان کشف پلوتون تا کنون اطلاعات چندانی از این سیاره کوتوله در دست نیست.اما در سال های آتی با نزدیک شدن فضاپیمای افق های نو به پلوتون با استفاده از تصویر بردار LORRI و با توجه به زاویه ما نسبت به خورشید تغییرات درخشندگی این سیاره کوتوله را بررسی کرده و منحنی فاز آن را نیز محاسبه می نماییم.ما هرگز از روی زمین و یا مدار آن قادر به اجرای چنین ماموریتی نبوده ایم .این امر ما را قادر خواهد ساخت تا برای نخستین بار به بررسی سطح پلوتون و عناصر تشکیل دهنده آن بپردازیم، حتی زمانی که میلیارد ها کیلو متر از این سیاره کوتوله فاصله داریم.

  منبع : nasa/JPL/JHUAPL news Release

  نويسنده  : اسماعیل مروجی

سيد مقصود كيانوش از فعالين نجوم يزد از ساخت رصدخانه رباتيك در خرانق يزد خبر داد و افزود: اين پروژه كه با مديريت انجمن نجوم ايران ساخته خواهد شد، در مرحله‌اي از اجرا متوقف شده است.‏

كيانوش توجه مسئولين به مسائل علمي را خواستار شد و خاطرنشان ساخت: به همت شهردار خضرآباد طرح آسمان نماي 100 نفره در اين منطقه در مرحله اجرا است. طرح آسمان نماي 100 نفره كه داراي تجهيزات نجومي كامل و داراي رصدخانه مي‌باشد، گنجايش صد نفر را دارد. ‏

وي تجهيزات حال حاضر انجمن آسمان كوير را دوربين‌ها دوچشمي با مشخصه 70×15 تلسكوپ 16 اينچ تلسكوپ 6 اينچ اسكاي واچر تلسكوپ 4 اينچ انعكاسي و بازتابي ذكر كرد و ادامه داد: بهترين رصدگاه‌هاي يزد در سريزد (از يزد به طرف مهريز) جاده دربيد، عبدا... شهباز در بخشي از مسير نصرآباد، امامزاده و پيست اسكي‌نير  قرار دارند.‏

وي يكي از مهم‌ترين فعاليت‌هاي انجمن نجوم را رؤيت هلال ماه عنوان كرد و گفت: 29 آبان ماه گروه علمي ما براي رؤيت هلال ماه راهي پيست اسكي شد كه ماه در آن زمان رؤيت نشد و ماه قمري شوال 30 روزه اعلام گرديد.‏

كيانوش رصد در مناطق پر رفت و آمد شهر را سبب ترغيب مردم به مبحث نجوم و ستارگان آسمان شب دانست و اظهار داشت: با وجود شرايط سخت رصد، گاهي مواقع در مكان‌هايي چون ميدان ماركار و اميرچخماق گروه نجوم مستقر مي‌شود.‏

وي افزود: آخرين رصد گروه نجوم يزد ، رصد بارش شهابي اسدي در منطقه حاجي‌آباد ميبد بود که 26 آبان ماه صورت گرفت. اكيپ 20 نفره‌اي از دانش‌آموزان و دانشجويان علاقمند اين عمليات نجومي را انجام دادند.‏

وي خاطرنشان ساخت: از طرح‌هاي نجومي در دست اجرا احداث رصدخانه آموزشي در شهرستان يزد مي‌باشد كه بايد از طرف شهرداري و استانداري يزد تأمين اعتبار شود.‏

وي ادامه داد: در اين زمينه اقداماتي چون هماهنگي انجمن نجوم با استانداري جهت انتخاب رصدگاه مناسب براي بنا كردن گنبد رصدخانه در آن مكان صورت گرفته و چند نقطه از يزد شناسايي و از جنبه‌هاي تخصصي ارزيابي شده است.‏

سيد مقصود كيانوش از ديگر طرح‌هاي در حال بررسي را ساخت ساعت آفتابي در ميادين شهر عنوان كرد و اظهار داشت: با همكاري و اعتبار شهرداري اين طرح نيز به زودي اجرا خواهد شد.‏

اين عضو انجمن نجوم خاطرنشان ساخت: انجمن نجوم يزد با انجمن‌هاي استان‌هاي ديگر تعامل و تبادل نظر دارد. بيشترين ارتباط آن با انجمن نجوم ايران (سرپرست انجمن‌هاي نجوم كشوري)، انجمن آسمان طوس مشهد ، اخترشناسي شيراز، نجوم همدان و ... است.‏

وي با اشاره به اينكه برگزاري همايش‌هاي نجومي دستاوردهاي علمي زيادي برايمان داشته افزود: همايش‌هايي با موضوع هلال ماه منظومه شمسي، آلودگي‌هاي نوري، اختر فيزيك راديويي و راديو تلسكوپ‌ها به اوقات شرعي روش‌هاي جهت‌يابي و قبله يابي، بررسي پروژه مريخ نوردي و توسط يكي از ايرانيان در سازمان ناساي آمريكا را مي‌توان نام برد.‏

اين مدرس نجوم از معضلات درگير با رصد آسمان شب را آلودگي نوري دانست و گفت: نورپردازي نادرست شب شهرها سبب مي‌شود تا به جاي روشن كردن زمين آسمان را روشن كنيم.‏

سيدمقصود كيانوش اضافه كرد: در صدد تشكيل انجمن جديدي با هدف مبارزه با آلودگي نوري هستيم كه دستور كار آن بررسي و اجراي روش‌هاي علمي و اصولي در نورپردازي است تا بتوان از طريق آن، نورپردازي شهرها را در حد مطلوب تنظيم كرد.‏

لازم به ذكر است، انجمن نجوم يزد فعاليت رسمي خود را از سال 1381 شروع كرد و هم اكنون بيش از 150 عضو دارد كه اين اعضاء دانشجو، دانش‌آموز، كارمند، كاسب و ... را تشكيل مي‌دهد.‏

  منبع : روزنامه خاتم یزد